حضرت امام باقر علیه السلام :
مَا مِنْ عَبْدٍ یَبْخَلُ بِنَفَقَةٍ یُنْفِقُهَا فِیمَا یُرْضِی اللَّهُ إِلَّا ابْتُلِیَ بِأَنْ یُنْفِقَ أَضْعَافَهَا فِیمَا أَسْخَطَ اللَّهَ.
تحف العقول، ص 293
ما: نافیه- حرف – مبنی بر سکون- غیرعامل/ مبتدا
مِنْ عَبْدٍ: خبر؟
مِنْ: قبلا گفته شد
عَبْدٍ: اسم – صحیح الاخر- غیرمصدر- جامد- مفرد – مذکر- نکره – معرب/ مجرور به حرف جر
یَبْخَلُ بِنَفَقَةٍ یُنْفِقُهَا فِیمَا یُرْضِی اللَّهُ: جمله وصفیه برای عبد – محلا مجرور
یَبْخَلُ: فعل – مضارع- مفرد مذکرغایب- ثلاثی مجرد- سالم – متعدی به حرف جر؟/ فعل و فاعل ضمیر مستتر هو
بِ: حرف جر- مبنی بر کسر- عامل
نَفَقَةٍ: اسم- صحیح الاخر- غیرمصدر- جامد- مفرد – مونث- نکره- معرب / مجرور به حرف جر – مفعول به و محلا منصوب؟
یُنْفِقُ: فعل – مضارع- مفرد مذکر غایب- ثلاثی مزید باب افعال - سالم – متعدی- معلوم/ فعل و فاعل مستترهو
هَا: اسم- ضمیر متصل نصبی- مبنی / مفعول به
فِی: قبلا گفته شد
مَا: اسم موصول / مجرور به حرف جر محلا مجرور
یُرْضِی: فعل – مضارع- مفرد مذکر غایب- ثلاثی مزید باب افعال- معتل (ناقص یایی) - متعدی – معلوم / فعل
اللَّهُ: لفظ جلاله / فاعل
یُرْضِی اللَّهُ: جمله صله – ضمیر مستتر هو در یرضی عائد صله
یُنْفِقُهَا فِیمَا یُرْضِی اللَّهُ: ؟
إِلَّا: حرف استثنائیه – مبنی بر سکون- عامل
ابْتُلِیَ: فعل – ماضی – مفرد مذکر غایب- ثلاثی مزید باب افتعال – معتل (ناقص یایی) – متعدی – مجهول / فعل
بِ: گفته شد
أَنْ: حرف ناصبه
یُنْفِقَ: فعل – مضارع منصوب - مفرد مذکر غایب- ثلاثی مزید باب افعال - سالم – متعدی- معلوم/ فعل و فاعل مستترهو
بِأَنْ یُنْفِقَ: تاویل به مصدر می رود: بأنفاقِ
أَضْعَافَ: اسم- صحیح الاخر- غیرمصدر- جامد – جمع مکسر- مذکر- معرفه به اضافه- معرب/ مفعول به
هَا: ضمیر متصل جری / مضاف الیه و محلا مجرور
فِی: قبلا گفته شد
مَا: اسم موصول مشترک /محلا مجرور به حرف جر
أَسْخَطَ: فعل – ماضی – مفرد مذکر غایب- ثلاثی مزید باب افعال- سالم – متعدی – معلوم / فعل و فاعل مستتر هو
اللَّه:َ لفظ جلاله / مفعول به
أَسْخَطَ اللَّهَ: جمله صله – هو مستتر در اسخط ضمیر عائد صله
امام باقر علیه السلام:
نیست بنده ای که از اینکه مالی را در آنچه خدا راضی است خرج کند بخل ورزد، مگر اینکه مبتلا می شود به اینکه چند برابر آن مال را در چیزی که خدا را خشمگین می کند خرج کند.
در اینجا عبدٍ اسم ما و محلا مرفوع است جمله بعد صفتش است و ابتلی تا آخر جمله، خبر و محلا منصوب است.
مِن حرف زائده است چون اگر برداریم در معنی تغییر حاصل نمی شود.
یُنْفِقُهَا فِیمَا یُرْضِی اللَّهُ: جمله وصفیه برای نفقة
إلا هم فکر می کنم در اینجل ادات حصر است چون جمله قبلی منفی است و مستثنی هم ذکر نشده است.
امیدوارم درست تشخیص داده باشم.