امام صادق علیه السلام:
مَا کَلَّمَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله العِبادَ بِکُنهِ عَقلِهِ قَطُّ، قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اِنّا مَعاشِرَ النبیاءِ اُمِرنا اَن نُـکَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدرِ عُقولِهِم
اصول کافى، ج 1 ، ص 23
مَا: حرف نافیه، غیرعامل، مبنی بر سکون
کَلَّمَ: فعل (مبنی بر فتح)
رَسولُ: فاعل و مرفوع
اللّهِ: مضاف الیه و مجرور
صلّی: فعل (مبنی بر سکون)
الله: فاعل و مرفوع
علیه: جار و مجرور متعلق به صلّی
و: حرف عطف
آل: معطوف به ضمیر ه در علیه
ه: مضاف الیه، محلا مجرور
صلی الله علیه و آله: جمله معترضه ، محلی از اعراب ندارد.
العِبادَ: مفعول به و منصوب
بِکُنهِ: جار و مجرور متعلق به کلّم
عَقلِ: مضاف الیه و مجرور
هِ: مضاف الیه و محلا مجرور
قَطُّ: ظرف زمان (مفعول فیه) متعلق به "ما کلّم" (توضیح: قطّ ظرف زمان برای گذشته است و اختصاص به نفی دارد) مبنی بر ضمه و محلا منصوب
قَالَ: فعل (مبنی بر فتح)
رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مانند قبل
اِنّا: إنّ (حرف مشبهه بالفعل) + نا (اسم إنّ و محلا منصوب)
مَعاشِرَ: بدل کل از کل برای "نا"
النبیاءِ: مضاف الیه و مجرور
اُمِرنا اَن نُـکَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدرِ عُقولِهِم: خبر إنّ و محلا مرفوع
اُمِرنا: فعل و ضمیر نا نائب فاعل
اَن نُـکَلِّمَ: فعل و فاعل ضمیر مستتر نحن، مصدر موول: مکالمه؟ مفعول به برای امرنا
النّاسَ: مفعول به و منصوب
عَلى قَدرِ: جار و مجرور متعلق به نکلّم
عُقولِ: مضاف الیه و مجرور
هِم: مضاف الیه و محلا مجرور
امام صادق علیه السلام:
رسول خدا (درود خداوند بر او و خاندان او باد) هرگز با بندگان به اندازه (حقیقت و نهایت) عقل خودش سخن نگفت، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: همانا به ما گروه پیامبران فرمان داده شده که با مردم به اندازه عقل های خودشان سخن بگوییم.
