( حوش )
قوله تعالى : ( حاشَ لِلَّهِ ) [ 12 / 31 ] قال المفسر معناه معاذ الله.
حَاشَاهُ من الصوم : نزهه. وفلان لا یَتَحَاشَى : أی لا یکترث بما یفعله ولا یخاف وباله وعقوبته
حُشْتُ الإبل : جمعتها.جمع کردم شتران را
وحَاشِیَةُ کل شیء : طرفه وجانبه
َفِی حَدِیثِ النَّبِیِّ صلى الله علیه وآله لِبَعْضِ نِسَائِهِ « مُرِی نِسَاءَ الْمُؤْمِنَاتِ أَنْ یَسْتَنْجِینَ بِالْمَاءِ وَیُبَالِغْنَ فَإِنَّهُ مَطْهَرَةٌ لِلْحَوَاشِی وَمَذْهَبَةٌ لِلْبَوَاسِیرِ
فِی حَدِیثِ الزَّکَاةِ « خُذْ مِنْ حَوَاشِی أَمْوَالِهِمْ »
( خدش )
خَدَشَهُ یَخْدَشُهُ خَدْشاً من باب ضرب /خراشید آن را(خراش در پوست)
ومنه حَدِیثُ الْقُرْآنِ « فِیهِ کُلُّ شَیْءٍ حَتَّى أَرْشُ الْخَدْشِ »
( خفش )
أَخْفَشُ /کسی که در شب بینا ودر روز کور است
الْخَفَشُ علة ، وهو الذی یبصر الشیء باللیل ولا یبصره بالنهار ویبصره فی یوم غیم ولا یبصره فی یوم صاحٍ
( خمش )
خَمَشَ وجهَه یَخْمِشُهُ ویَخْمُشُهُ بالضم والکسر :/خراش وارد کرد در صورتش یا لطمه زد ویا ضربه زد
الْخُمُوشُ : الخدوش. خَمْشاً جرحت ظاهر البشرة
َفِی الْخَبَرِ سُئِلَ الْحَسَنُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى : ( وَجَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ ) فَقَالَ : هَذَا الْخِمَاشُ أَرَادَ الْجِرَاحَاتِ الَّتِی لَا قِصَاصَ فِیهَا
( دهش )
دَهِشَ الرجل بالکسر یَدْهَشُ دَهَشاً من باب تعب ، متحیر و مبهوت شد.
( رعش )
أخذته الرَّعْشَةُ. وارْتَعَشَ : أی ارتعد، او را رعشه ای گرفت و لرزید.
( ریش )
قوله تعالى : ( وَرِیشاً وَلِباسُ التَّقْوى ) [ 7 / 26 ] الآیة. الرِّیشُ والرِّیَاشُ واحد ،/اسباب و اثاث و لباس فاخر وگران بها-فراوانی نعمت و سرسبزی
وَفِی الْحَدِیثِ « لَا تَسْجُدْ عَلَى شَیْءٍ مِنَ الرِّیَاشِ
( طرش )
الطَرَشُ : أهون الصمم: کر شد
( عرش )
عرش: ساخت، عرش البَیْتَ : خانه را بنا کرد
قوله تعالى : ( وَکانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ ) [ 11 / 7 ] أی ما کان خلق تحته إلا الماء قبل خلق السماوات و الأرض و ارتفاعه فوقها
و عَنْهُ علیه السلام « حَمَلَةُ الْعَرْشِ وَالْعَرْشُ العلِمُ ثَمَانِیَةٌ أَرْبَعَةٌ مِنَّا وَأَرْبَعَةُ مِمَّا شَاءَ اللهُ
والْعَرِیشُ : خیمة من خشب و ثمام
وَفِی الْحَدِیثِ « کَانَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ إِذَا نَظَرَ إِلَى عُرُشِ مَکَّةَ : أی إلى بیوتها ، وکان ذلک قبل معاویة.
( عطش )
عطش: تشنگی، تشنه شد
الْعُطَاشُ بالضم : شدة العطش ، وقد یکون داء یصیب الإنسان یشرب الماء فلا یروى. والْعَطَشُ : خلاف الری.
فِی الْحَدِیثِ « الرَّجُلُ یُصِیبُهُ الْعُطَاشُ حَتَّى یَخَافَ عَلَى نَفْسِهِ؟ قَالَ : یَشْرَبُ ».
الْعُطَاشُ بالضم : شدة العطش : شدت تشنگی
( عیش )
عاش: زندگی کرد
قوله تعالى : ( وَجَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً ) [ 78 / 11 ] أی وقت مَعَاشٍ
( مَعِیشَةً ضَنْکاً ) [ 20 / 124 ] قال کثیر من المفسرین : إن المراد بِالْمَعِیشَةٍ الضنک عذاب القبر بقرینة ذکر القیامة بعدها.
فِی الْحَدِیثِ « لَا خَیْرَ فِی الْعَیْشِ إِلَّا لِرَجُلَیْنِ رَجُلٍ یَزْدَادُ کُلَّ یَوْمٍ خَیْراً وَرَجُلٍ یَتَدَارَکُ مَنِیَّتَهُ بِالتَّوْبَةِ»
الْعَیْشُ : زندگی و حیات-غذا –طعام- نان
َفِی الدُّعَاءِ « أَسْأَلُکَ بَرْدَ الْعَیْشِ بَعْدَ الْمَوْتِ »
( غبش )
فِی الْخَبَرِ « إِنَّهُ صَلَّى الْفَجْرَ بِغَبَشٍ ».: تقدم یافت نماز فجر هنگام طلوع
و أَغْبَشَ اللیل :روشنایی اول صبح با تاریکی آخر شب بهم آمیخت،گرگ و میش شد
( غشش )
الْمَغْشُوشُ : الغیر الخالص
َفِی حَدِیثِ الْقُرْآنِ « وَاغْتَشُّوا فِیهِ أَهْوَاءَکُمْ
َفِی الْخَبَرِ « مَنْ غَشَّنَا فَلَیْسَ مِنَّا ».کسی که نیرنگ کرد بر ما از ما نیست (نه اخلاقش مثل ما است و نه سنتش)
( فحش )
فَحُشَ : فَحْشاً و فَحَاشَةً الأَمرُ : آن کار بد شد
إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ ) [ 7 / 31 ] الْفَوَاحِشُ :کارهای زشت و قبیح آشکار
قوله : ( وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ ) [ 2 / 268 ] الْفَحْشَاءُ : الْفَاحِشَةُ وکل مستقبح من الفعل والقول
الْفَاحِشُ ذو الفحش فی کلامه وفعاله
الْفُحْشُ والْفَاحِشَةُ والْفَوَاحِشُ فی الحدیث ، وهو کلما یشتد قبحه من الذنوب والمعاصی
ومثله « إِنْ کَانَ الِالْتِفَاتُ فَاحِشاً فِی الصَّلَاةِ » أی کثیرا.
( فرش )
قوله تعالى : ( جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِراشاً ) [ 2 / 22 ] أی ذللها لکم للاستقرار علیها ،گسترانیده
وَفِی الْحَدِیثِ « لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ » : نگستر ساعدت را بر زمین. ( منظور هنگام سجده است).
( نبش )
ونَبَشْتُ الشر : أفشیته.: آشکار کردم شر را.
( نشش )
والنَّشِیشُ : صوت الماء وغیره إذا غلى
والنَّشُ من کل شیء، نصف هر چیزی
( نعش )
نَعَشَ : نَعْشاً هُ اللّهُ : خداوند او را بلند مرتبه کرد ، او را از نابودى رهائى داد ، او را پس از فقر و تنگدستى به رفاه و ثروت رسانید
تکرر فی الحدیث ذکر النَّعْشُ ، و هو سریر المیت إذا کان علیه. و میت مَنْعُوشٌ : محمول على النَّعْشِ.
وَفِی الدُّعَاءِ « أَسْأَلُکَ نِعْمَةً تَنْعَشُنِی بِهَا وَ عِیَالِی».
من قولهم نَعَشَهُ الله یَنْعَشُهُ نَعْشاً :خدا او را بلند کرد
یقال نَفَشَتِ الغنم والإبل: چریدن گوسفند و شتر در شب بدون چوپان.
( نقش )
الْمُنَاقَشَةُ هی الاستقصاء فی الأمر و الحساب
نَقَشْتُ الشیء نَقْشاً : آن چیز را نقش و نگار و رنگ آمیزی کردم
( وحش )
وَحَشَ : وَحْشاً بثوبهِ أو بسلاحِه : جامه یا سلاح خود را افکند و گریخت.
والْوَحْشَةُ بین الناس : الانقطاع و بعد القلوب عن المودات
وَفِی الْحَدِیثِ « قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِیَّةٌ »: یعنی عدم انس
( هشش )
یقال هَشَ الرجل هَشّاً :تبسم کرد، خوشحال و شادمان شد
الْمُؤْمِنِ هَشَّاشٌ بَشَّاشٌ
( هوش )
هَوِشَ : هَوَشاً [ هوش ]: سرگردان شد
إِیَّاکُمْ وَ هَوْشَاتِ الْأَسْوَاقِ »: أی فتنتها و هیجانها.
وَفِی خَبَرِ الْإِسْرَاءِ « فَإِذَا بَشَرٌ یَهُوشُونَ »
أی یدخل بعضهم فی بعض ، من الْهَوْشِ ، و هو الاختلاط.
( خلص )
خَلَصَ : خُلُوصاً و خَلَاصاً : آن چیز پاک و خالص شد.
َفِی الْحَدِیثِ « ( قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ ) هِیَ سُورَةُ الْإِخْلَاصِ
َفِی الْحَدِیثِ « إِنِّی لَا أَخْلُصُ إِلَى الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ مِنْ ازْدِحَامِ النَّاسِ »
وخَلَاصاً : سلم و نجا، نجات یافتن.
و خَلَصَ الماء من الکدر : صفا، از کدر بودن در آمدن
َفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام « أَنَّهُ قَضَى فِی حُکُومَةٍ بِالْإِخْلَاصِ»
( خوص )
الْخُوصُ وَرَق النخل