خلاصه‌ی صفحات ۲۰۰ تا ۲۵۰ جلد سوم

( هذذ )

الهَذُّ ، هِذ : [ هذّ ]: بُرّان ، بُرّنده أی سرعة القطع

فِی الْحَدِیثِ « لَا تَهُذُّوا الْقُرْآنَ هَذَّ الشِّعْرِ وَلَا تَنْثُرُوهُ نَثْرَ الرَّمْلِ »

 

( أثر )

أَثَرِ القدم:  جای پای ، ‌ رد پا .

قوله تعالى : ( فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ ) [ 20 / 96 ] المعنى من أثر فرس الرسول

أَثَر : ج أَثَار و أُثُور : آنچه از آثار و نشانه ها که باقى مانده باشد ، تأثیر ادبى و نفوذ در انسان ؛ « لَا اثَرَ له »: بى اثر است 

 

( أخر )

آخر : دیگری , جدا , علیحده , شخص دیگر , غیر , نوع دیگر , متفاوت

قوله تعالى : ( وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَآخَرَ سَیِّئاً )

التَّأْخِیرِ نقیض التقدیم.

قوله : ( فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا یَسْتَأْخِرُونَ )

 

( أزر )

آزَرَ :  یاری کرد ، کمک کرد ، همکاری کرد ، مساعدت کرد .

قوله تعالى : ( فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ ) [ 48 / 29 ] أی أعانه

آزَرَ : کان جد إبراهیم لأمه ، وقیل بل هو اسم أبی إبراهیم علیه السلام استدلالا بقوله تعالى ( قالَ إِبْراهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ )

 

( أسر )

أَسَرَ : أَسْراً و إسَارَةً هُ : با تسمه چرمى او را بست ، او را گرفت و اسیر کرد .

قوله : ( مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً )

 

( أشر )

أَشِر : ج أَشِرُون : شادمان و بى خیال .

قوله تعالى : ( سَیَعْلَمُونَ غَداً مَنِ الْکَذَّابُ الْأَشِرُ )

 

( أصر )

أصر :  رابطه ، پیوند ، رشته ، علقه ، مسؤولیت ، بار ( مسؤولیت ) گناه ، لغزش ، معصیت .

قوله تعالى ( وَلا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً ) [ 2 / 286 ] أی ذنبا یشق علینا

 

( أمر )

أَمْر : ج أُمُور : چیز ، پیشامد

 ج أَوَامِر : طلب انجام کارى ، فرمان دادن

قوله تعالى : ( وَأْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوفٍ ) [ 65 / 6 ] أی لیأمر بعضکم بعضا بالمعروف

وأَمْرُ الله : القیامة

والأَمِیرُ : المنصوب للأمر

والتَّأْمِیرُ : تولیة الإمارة.

 

( بأر )

البِئْر : چاه

قوله تعالى : ( وَبِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ )

 

( بتر )

أَبْتَرْ : م بَتْراء ، ج بُتْر : هر چیزى که بریده شده باشد ، دم بریده ، مار کوتاه و خطرناک ، آنکه فرزندى ندارد .

قوله تعالى : ( إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ ) ومعناه إن مبغضک هو المنقطع عن الخیر. وقیل الأَبْتَر الذی لا عقب له

 

( بذر )

بَذِر : مرد پُر گوى و بسیار سخن ، آنکه در مال خود اسراف و آنرا تباه مى کند

قوله تعالى : ( إِنَ الْمُبَذِّرِینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطِینِ ) هو من التَّبْذِیر فی النفقة والإسراف فیها وتفریقها فی غیر ما أحل الله تعالى

 

( برر )

بِر : طاعت و بندگى ، راستگوئى ، مصلحت ، عطا و بخشش ، مهربانى و محبت .

قوله تعالى : ( أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ )

قوله تعالى : ( لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا )

قوله : ( إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ ) [ 52 / 28 ] أی الصادق

الأَبْرَارُ : أولیاء الله المطیعون فی الدنیا ، ومنه قوله تعالى : ( وَتَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ )

 

( بطر )

بَطِرَ : بَطَراً : بر اثر فراخى نعمت شگفت زده شد ، بر اثر فراخى نعمت آنرا در غیر راه خود صرف کرد و گمراه شد أی سوء احتمال الغنى والطغیان عند النعمة

قوله تعالى : ( بَطِرَتْ مَعِیشَتَها )

 

( بعثر )

بَعْثَرَ : بَعْثَرَةً هُ : آن را پراکنده ساخت ، آن را زیرو رو کرد ، پخش کرد ، متفرق کرد ، از هم پاشید

قوله تعالى : ( أَفَلا یَعْلَمُ إِذا بُعْثِرَ ما فِی الْقُبُورِ )

قوله : ( وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ) أی قلبت فأخرج ما فیها

 

( بور )

البَوَارِ : هلاک

قوله تعالى : ( کُنْتُمْ قَوْماً بُوراً ) [ 25 / 18 ] أی هلکى

وأَبَارَهُ اللهُ : أهلکه

 قوله : ( وَمَکْرُ أُولئِکَ هُوَ یَبُورُ ) [ 35 / 10 ] أی یبطل

 

( ثبر )

ثُبُور : نابودى ، بدبختى ، نابود کردن ، اندوه 

الثُّبُورُ : هلاک و خسران

قوله تعالى : ( دَعَوْا هُنالِکَ ثُبُوراً ) [ 25 / 13 ] أی صاحوا وا هلاکاه

( ثمر )

ثَمْرَة : واحد ( الثَّمَر ) است ، نسل یا فرزند که به میوه درخت تشبیه کنند

قوله تعالى : ( لِیَأْکُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ )

عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام هِیَ ثَمَرَاتُ الْقُلُوبِ.

و « الثُّمُرُ » بضم الثاء : المال

 ثَمْرَةُ القَلب: مهر و محبت

 

( جأر )

جَأَرَ : جَأْراً و جُؤَاراً الى اللّه : به درگاه خدا با صداى بلند دُعا کرد ، به سوى خدا زارى کرد .

قوله تعالى : ( فَإِلَیْهِ تَجْئَرُونَ ) [ 16 / 53 ] أی ترفعون أصواتکم إلیه بالدعاء

 

( جدر )

جِدَار : ج جُدْر و جُدُر : دیوار 

قوله تعالى : ( جِداراً یُرِیدُ أَنْ یَنْقَضَّ فَأَقامَهُ )

 

( جور )

جار : همسایه , نزدیک , مجاور , همسایه شدن با ، أی هو الذی یجاورک فی المسکن ویمیل ظل بیته إلى بیتک

قوله تعالى : ( وَالْجارِ ذِی الْقُرْبى وَالْجارِ الْجُنُبِ )

وَفِی الْحَدِیثِ « عَلَیْکُمْ بِحُسْنِ الْجِوَارِ وَحُسْنُ الْجِوَارِ یَعْمُرُ الدِّیَارَ ».