( ربص )
( تَرَبَّصُونَ بِنا ) [ 9 / 52 ] أی ینتظرون ، منتظر هستند برای بلا و ضرری
أی ینتظر به فلا یعجل بدفنه.
وتَرَبَّصْتُ الأمر تَرَبُّصاً : انتظرته
( رخص )
تکرر فی الحدیث ذکر الرُّخْصَةَ ، آسانی در امر وکار و رفع سختی از آن
و رَخُصَ الشیء ان چیز نرم و لطیف شد.
( رصص )
قوله تعالى : ( کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ ) [ 61 / 4 ] گویی که انها مانند بنیانی (ساختمانی) به هم پیوسته اند و محکم و استوارند
و تَرَاصَ القوم فی الصف : ان قوم در صف به هم پیوستند.
( شخص )
شَخَصَ من البلد از شهر خودبه شهر دیگر رفت
و فِی الدُّعَاءِ « اللهُمَّ إِلَیْکَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ ». بارالهاباز شد دیدگان (بالا رفت پلک چشمهای بیننده) به سمت عفو و رحمتت
وشَخَصَ : ارتفع من بلد إلى بلد فی رضا الله.
والشَّخْصُ : سواد الإنسان وغیره تراه من بعد
( عرص )
العرصة بالفتح : هر فضای باز وبدون ساختمان
یعنی لا بناء فیها.
وَفِی الْحَدِیثِ « رَجُلٌ اشْتَرَى دَاراً فَبَقِیَتْ عَرْصَةً ». نیست بنایی در آن
( غصص )
قوله تعالى : ( وَطَعاماً ذا غُصَّةٍ ) [ 73 / 13 ] أی یُغَصُ به الحلق فلا یسوغ.
والْغُصَّةُ الشجى فی الحلق مانند گیر کردن استخوان در گلو غم – اندوه
، والجمع غُصَصٌ. و منه الدُّعَاءُ « وَأَغَصَّنِی بِرِیقِی ».
( قرفص )
فِی الْحَدِیثَ « کَانَ النَّبِیُّ صلى الله علیه وآله یَجْلِسُ ثَلَاثاً » وَعَدَّ مِنْهَا الْقُرْفُصَا.چنباتمه زدن
( قصص )
الْقَصَصُ : تتبع الأمر ، وهو رجوع الرجل من حیث جاء.بازگشت شخص از جاییکه آمده
نَقُصُ علیک أحسن الْأَقْصَاصِ ، أی أبدع أسلوب و أحسن طریقة و أعجب نظم
و الْقَصُ : البیان.
وَفِی الْحَدِیثِ « مَا بَیْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَى طَرَفِ الْأَنْفِ مَسْجِدٌ ».
وقُصَاصُ الشعر : کوتاه کردن مو
« الْقُصَّةُ » بالضم والتشدید : شعر الناصیة ، موی پیشانی
و الْقِصَّةُ : الشأن والأمر
و الْقَصُ : القطع ،
قَاصِ المواعظ و الخطب سخنگو
( قعص )
أی أمته بشر میتة ، من الْقَعْصِ بالفتح فالسکون : الموت الوحی. مرگ سریع
وَ مِنْهُ « مَنْ مَاتَ قَعْصاً ».کسی که بالفاصله بعد اصابت ضربه میمیرد
( محص )
قوله تعالى : ( وَلِیُمَحِّصَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا ) [ 3 / 141 ]یعنی خداوند ایمان اورند گان را از گناه پاک میکند
مَحَصَ الحبل :ریسمان را محکم یافت
أی یخلصهم من ذنوبهم و ینقیهم منها ، یقال
وَفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام وَذَکَرَ فِتْنَةً فَقَالَ « یُمَحَّصُ النَّاسُ فِیهَا تَمَحُّصَ ذَهَبِ الْمَعْدِنِ مِنَ التُّرَابِ ».
. ومَحَّصَ الله العبد من الذنب : طهره.
أی یختبرون فیها کما یختبر الذهب لیعرف الجید من الردیء ، من التَّمْحِیصِ و هو الابتلاء و الاختبار
( نغص )
أی مکدرین ، یقال نَغَّصَ علیه العیش تَنْغِیصاً : کدره. زندگی تیره شد
( نقص )
قوله تعالى : ( أَفَلا یَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها ) [ 21 / 44 ] قیل یرید أرض الکفر یَنْقُصُهَامن أطرافها بما یفتح على المسلمین من بلادهم، شکافته شدن زمین
فَیَنْقُصُ بلاد الحرب ویزید فی بلاد الإسلام ، وذلک من آیات الله. کاسته شدن بلاد حرب واضافه شدن بلاد اسلامی
وانْتَقَصَ الشیء : نَقَصَ. ونَقَصَ الشیء ان چیز ناقص شد
بِقَوْلِهِ : « أَمَّا نُقْصَانُ إِیمَانِهِنَّ فَقُعُودُهُنَّ عَنِ الصَّلَاةِ وَالصِّیَامِ فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ وَأَمَّا نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ فَشَهَادَةُ الْمَرْأَتَیْنِ مِنْهُنَّ کَشَهَادَةِ الرَّجُلِ الْوَاحِدِ ، وَأَمَّا نُقْصَانُ
وَفِی حَدِیثِ النِّسَاءِ « نَوَاقِصُ الْإِیمَانِ وَنَوَاقِصُ الْحُظُوظِ وَنَوَاقِصُ الْعُقُولِ ».
( نوص )
والْمَنَاصُ : المنجى
یقال نَاصَ عن قرنه یَنُوصُ نَوْصاً ومَنَاصاً : فرار کردن و کناره گیری
( وبص )
من قولهم وَبَصَ الطیر وَبِیصاً : إذا برق ولمع. برق زد و درخشید
( أرض )
قَوْلُهُ : ( وَما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِ أَرْضٍ تَمُوتُ ) [ 31 / 34 ]چه کسی میداند که در کدام سرزمین میمیرد.
والْأَرَضَةُ بالتحریک :موریانه
( بضض )
فِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام « وَهَلْ یَنْتَظِرُ أَهْلُ بَضَاضَةِ الشَّبَابِ إِلَّا جوانی [ حَوَانِیَ ] هَرَمِ الْمَشِیبِ » .
الْبَضَاضَةُ بضادین معجمتین بی رنگی یا کم رنگ بودن جنسی پست
( بعض )
قوله : ( إِنَّ اللهَ لا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها ) [ 2 / 26 ] همانا خداوند ابا ندارد که مثال زند به پشه یا چیزی بزرگتر از آن
وبَعْضُ الشیء :قسمتی از ان چیز
و فِی حَدِیثِ صِفَاتِهِ تَعَالَى « لَا یَتَبَعَّضُ بِتَجْزِئَةِ الْعَدَدِ فِی کَمَالِهِ » یع
والْبُغْضُ : ضد الحب.
( بغض )
والتَّبَاغُضُ : ضد التحاب.
وَفِی الْحَدِیثِ « إِنَّ اللهَ لَیُبْغِضُ الْمُؤْمِنَ الضَّعِیفَ. قُلْتُ : وَمَا الْمُؤْمِنُ الضَّعِیفُ؟ قَالَ : هُوَ الَّذِی یَرَى الْمُنْکَرَ وَلَا یُنْکِرُ عَلَى فَاعِلِهِ » .
( بیض )
قوله : ( بَیْضاءَ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ ) [ 37 / 46 ] وصفها بِالْبَیَاضِ تنبیها على کرمها وفضلها.
الْبَیَاضِ بالفتح ، وهو اللون الأبیض.
یرید من الفجر إلى الغروب
وَفِی الْحَدِیثِ « التَّقْصِیرُ فِی بَیَاضِ یَوْمٍ ».
والْأَبْیَضُ : السیف ،
والْبِیضَانُ من الناس : خلاف السودان.
( جرض )
الْجَرَضُ بالتحریک : الریق ، یقال جَرِضَ بریقه اب دهانش را به سبب غم و غصه به سختی فرو برد
یَجْرَضُ ، وهو أن یبتلع ریقه على هم وحزن بالجهد. الْجَرِیضُ : الغصة
( حضض )
قوله : وَلا تُحَاضُّونَ عَلى طَعامِ الْمِسْکِینِ [ 89 / 18 ] وتشویق نکردید یکدیگر را به اطعام مسکین ومعنی اهانت بخاطر اطعام نکردن یتیم
( حمض )
والْحُمُوضَةُ :طعم ترش
ومنه حَدِیثُ عَلِیٍّ علیه السلام « أَنَّهُ کَانَ یَأْکُلُ عَلَى الْحَضِیضِ وَیَنَامُ عَلَى الْحَضِیضِ ».
( حوض )
فِی الْحَدِیثِ « أُمُّ إِسْمَاعِیلَ لَمَّا ظَهَرَ لَهَا مَاءُ زَمْزَمَ جَعَلَتْ تُحَوِّضُهُ » .
أی تجعل له حَوْضاً یجتمع فیه الماء.
و « الْحِیَاضُ » بالکسر مثل أثواب وثیاب.
ومنه الْحَدِیثُ « إِنْ لَمْ تَجِدْ مَوْضِعاً فَلَا تُجَاوِزِ الْحِیَاضَ عِنْدَ وَادِی مُحَسِّرٍ ».
والْحَوْضُ : الکوثر.
( خفض )
قوله تعالى : ( خافِضَةٌ رافِعَةٌ ) [ 56 3 ] أی تَخْفَضُ قوما إلى النار وترفع آخرین إلى الجنة. قوله : (وَاخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ) [ 17 24 ] یعنی تواضع لهما ، أو من المقلوب أی جناح الرحمة من الذل.
الْخَفْضُ : الراحة والسکون
خَفْضِ من العیش أی فی سعة وراحة.در وسعت و راحتی
ومنه « عیش خَافِضٌ » و « عیش خَفِیضٌ » أی واسع
والِانْخِفَاضُ : الانحطاط.
( دحض )
ودَحَضَتِ الْحِجَّةُ دَحْضاً ـ من باب نفع ـ : بطلت .
ومکان دَحْضٌ : زلق.مکان لغزنده
( رضض )
رَضَضْتُ الشیء من باب قتل : کسرته. شکست آن را
( رفض )
والشیء مَرْفُوضٌ : أی متروک.
ومنه الْحَدِیثُ « ثُمَ ارْفَضَّتْ عَیْنَاهُ وَسَالَتْ دُمُوعُهُ » .
( رکض )
ویقال ( ارْکُضْ بِرِجْلِکَ ) : أی ادفع برجلک، بالا ببر پایت را
وَفِی حَدِیثِ الِاسْتِحَاضَةِ « إِنَّمَا هُوَ عِرْقٌ عَانِدٌ أَوْ رَکْضَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ » دفع شیطان
قوله تعالى : ( شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ) [ 2 / 185 ] فَرَمَضَانُ اسم للشهر ، قیل سمی بذلک لأن وضعه وافق الرَّمَضَ بالتحریک ، شدت تابش خورشید