( جور )
جار: همسایه , نزدیک , مجاور , همسایه شدن با
قوله تعالى : ( وَإِنِّی جارٌ لَکُمْ ) أی مجیرکم من کنانة وناصرکم
وَفِی الْخَبَرِ « کُلُّ أَرْبَعِینَ دَاراً جِیرَانٌ مِنْ بَیْنِ الْیَدَیْنِ وَالْخَلْفِ وَالْیَمِینِ وَالشِّمَالِ »
جَائِر : [ جور ]: فا ، ستمگر ، مستبد
یَجُورُ جَوْراً : ظلم.
( جهر )
جَهْر : آشکار و نمایان
جَهَرَ الصوتَ : صدا را بلند کرد
قوله تعالى : ( وَلا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَلا تُخافِتْ بِها )
جَهَرَ : جَهْراً و جِهَاراً الأَمْرُ : آن امر آشکار و نمایان شد
قوله : ( حَتَّى نَرَى اللهَ جَهْرَةً ) أی عیانا
جَوْهَر : ج جَوَاهِر : گوهر ، موجودى که قائم به نفس خود است
وَفِی الْحَدِیثِ « فِی تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ تُعْرَفُ جَوَاهِرُ الرِّجَالِ »
( حبر )
حَبِرَ : حُبُوراً و حَبَراً : خوشحال شد
حبُور : سرور ، فرح ، مسرت ، خوشحالی
قوله تعالى : ( فَهُمْ فِی رَوْضَةٍ یُحْبَرُونَ ) [ 30 / 15 ] أی ینعمون ویکرمون ویسرون
( حذر )
حَذَر : « على حَذَرٍ من »: بر حَذَر شدن از ؛ « کُونُوا على حَذَرٍ »: پرهیز کنید و بر حذر باشید ؛ « أَخَذَ حَذَرَهُ »: بر حذر شد
قوله تعالى : ( خُذُوا حِذْرَکُمْ ) [ 4 / 71 ] أی خذوا طریق الاحتیاط واسلکوه واجعلوا الحذر ملکة فی دفع ضرر الأعداء عنکم
حَذِر : ج حَذِرُون و حَذَارَى : بسیار پرهیزکار و ترسو
( وَأَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا ) [ 5 / 92 ]
( حرر )
حرر : تطهیر کردن , حذف کردن , تصفیه ء اخلا قی کردن , روشنفکر کردن , سخاوتمند شدن , ازادیخواه کردن , ازاد کردن
قوله : ( نَذَرْتُ لَکَ ما فِی بَطْنِی مُحَرَّراً ) [ 3 / 35 ] أی مخلصا لک مفردا لعبادتک. ومنه تَحْرِیرُ الولد وهو أن تفرده لطاعة الله وخدمة المسجد
حَرَّرَ : تَحْرِیراً [ حرّ ] العبدَ : آن بنده را آزاد کرد
« الحَرَّةُ » بالفتح والتشدید : أرض ذات أحجار سود
الحُرُّ : خلاف العبد
( حشر )
حَشَرَ : حَشْراً الناسَ : مردم را جمع آورى کرد
قوله تعالى : ( وَحَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً ) [ 18 / 47 ] أی جمعناهم
قوله : ( وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ) [ 81 / 5 ] أی جمعت
یومُ الحَشْر: روز رستاخیز یا قیامت و معاد
قوله تعالى : ( یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ وَما یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ )
( حصر )
الحَصْرُ : الضیق والانقباض
قال الله تعالى : ( أَوْ جاؤُکُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ ) [ 4 / 90 ] أی ضاقت وانقبضت
الحَصِیرُ : السجن والمحبس، زندان
قال تعالى : ( وَجَعَلْنا جَهَنَّمَ لِلْکافِرِینَ حَصِیراً ) [ 17 / 8 ].
حَصِیر: ج حُصُر و أَحْصِرَة : جاى تنگ ، راه ، صفِ مَردم و جز آنها ، حصیر ، فرش بوریا ، مجلس
( خبر )
خَبِیر : ج خُبَرَاء : دانا ، فقیه ، کارشناس
قوله تعالى : ( وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ ) [ 67 / 14 ] الْخَبِیرُ : العالم بما کان وما یکون لا یعزب عنه شیء ولا یفوته
قوله : ( یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها ) [ 99 / 4 ] أی تخبر الأرض بما عمل على ظهرها
( ختر )
خَتَار : آنکه با نقض عهد خیانت کند .
قوله تعالى : ( خَتَّارٍ کَفُورٍ ) [ 31 / 32 ] الخَتَّارُ : الغدار
ومنه الْحَدِیثُ « الْعَاقِلُ غَفُورٌ وَالْجَاهِلُ خَتُورٌ ».
( خرر )
خَرّاً و خُرُوراً : از بالا به پائین افتاد
قوله تعالى : ( وَخَرُّوا لَهُ سُجَّداً ) [ 12 / 100 ] أی سقطوا له على وجوههم
خَرَّ لِلَّهِ ساجداً : بدرگاه خداوند سجده کرد
ومنه قوله تعالى : ( وَخَرَّ مُوسى صَعِقاً ) [ 7 / 143 ] أی سقط على وجهه مغشیا علیه
( خزر )
خنزیر : گرازنر , جنس نر حیوانات پستاندار , گراز وحشی , خوک
قوله تعالى : ( أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ ) [ 6 / 145 ] هو واحد الخَنَازِیر
( خور )
خوار : صدای شبیه نعره کردن ( مثل گاو ) , صدای گاو کردن , صدای غرش کردن ( مثل اسمان غرش وصدای توپ ) , غریو کردن
قوله تعالى : ( فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوارٌ ) [ 20 / 88 ] هو بالضم : صوت شدید کصوت البقر
( دبر )
تدبر : دور اندیشی , مال اندیشی , احتیاط , اندیشه قبلی، تدبیر
قوله تعالى : ( یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ ) [ 32 / 5 ]
تَدَبَّرَ : تَدَبُّراً [ دبر ] الأمرَ : درباره ى آن امر اندیشید و عواقب آنرا در نظر گرفت
قَوْلُهُ : ( فَالْمُدَبِّراتِ أَمْراً ) [ 79 / 5 ] قِیلَ هِیَ الْمَلَائِکَةُ تُدَبِّرُ أَمْرَ الْعِبَادِ مِنَ السَّنَةِ إِلَى السَّنَةِ عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام
( دثر )
مُتَدَثِر : [ دثر ] بالثوب : کسیکه لباس پوشیده یا در لباس خود را پیچانده است .
قوله تعالى : ( یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ ) [ 74 / 1 ] أی المُتَدَثِّر بثیابه
وفِیهِ « أَنَّ الْقَلْبَ یَدْثُرُ کَمَا یَدْثُرُ السَّیْفُ فَجَلَاؤُهُ ذِکْرُ اللهِ تَعَالَى ».