( أدد )
إِدًّا : به معنی چیز زشت ، أی منکرا عظیما
قوله تعالى : ( لَقَدْ جِئْتُمْ شَیْئاً إِدًّا )
وَفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام « رَأَیْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله علیه وآله فِی الْمَنَامِ فَقُلْتُ : مَا أَصَبْتُ مِنَ الْإِدَدِ وَالْأَوَدِ ».
( أمد )
به معنی وقت، زمان ، غایت
الأَمَدُ هو نهایة البلوغ، ومدة مجهولة
قوله تعالى : ( فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ )
قوله : ( أَمَداً بَعِیداً ):أی مسافة واسعة
وَفِی حَدِیثِ وَصْفِهِ تَعَالَى « لَا أَمَدَ لِکَوْنِهِ وَلَا غَایَةَ لِبَقَائِهِ ».
( أود )
أوداً : کجی و خمیدگی ، الأَوَدُبمعنی العوج (خمیدگى ، پیچیدگى)
قوله تعالى : ( وَلا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما ) ، أی لا یثقله ویشق علیه
( أید )
معنی : قوت ، توانایی
قوله تعالى : ( وَأَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ )
ومنه « أَیَّدَکَ الله تَأْیِیداً، والفاعل مُؤَیِّدٌ
ورجل أَیِّدٌ بالتشدید : أی قوی
( برد )
به معنی : سرد کردن ، خنک شدن، سرما
بَرَدَ : بَرْداً : سرد شد
والبَرْدُ : خلاف الحَرِّ. کما أن البُرُودَةَ
قوله تعالى : ( مِنْ جِبالٍ فِیها مِنْ بَرَدٍ )
قَوْلُهُ : ( لا یَذُوقُونَ فِیها بَرْداً وَلا شَراباً )
وَفِی الْحَدِیثِ :أَبْرِدُوا بِالصَّلَاةِ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحَرِّ مِنْ فَوْحِ جَهَنَّمَ
وعیش بَارِدٌ : أی هنیء
و منه إِبْرَادُ، أَبْرِدْ، التَّبْرِیدِ، بُرْدَةُ،
البُرْدُ: بالضم فالسکون : ثوب مخطط
ومنه الْحَدِیثُ « الْکَفَنُ یَکُونُ بُرْداً، فَإِنْ لَمْ یَکُنْ بُرْداً فَاجْعَلْهُ کُلَّهُ قُطْناً
والبُرْدَةُ : کساء أسود مربع فیه صغر یکتسیه الأعراب
و « أبو بُرْدَةَ » من کنى الرجال
برید : زره , جوشن , زره دار کردن , ارسال سریع , نامه رسان ، عجله، پست کردن، اگهی، اعلان
« الْحُمَّى بَرِیدُ الْمَوْتِ (تب اعلان مرگ است)»
( بعد )
بعد : به معنی : دور
قوله تعالى : (باعِدْ بَیْنَ أَسْفارِنا )
و منه أَبْعَدَ، تَبَاعَدَ، بَاعِدْ،
والتَّبَاعُدُ : نقیض التَّقَارُبِ و أَبْعَدْتُهُ والأَبْعَدُ خلاف الأَقْرَبِ و والبُعْدُ : المسافة، وبَعَّدَهُ بالتشدید بمعنى أَبْعَدَهُ (دور شد)
قوله : (بَعِدَتْ ثَمُودُ ) أی هلکت یقال بَعِدَ بالکسر یَبْعَدُ إذا هلک
وبَعُدَ یَبْعُدُ بالضم من البعد، قوله : ( ذلک رَجْعٌ بَعِیدٌ ، این بازگشت بسیار بعید است)
وبَعْد : خلاف قَبْل. قال تعالى : (لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ ، کلیه امور عالم از قبل از این و بعد از این همه به دست خداست)
( تأد )
التُّؤَدَةُ : متانت ، شکوه ، بردباری، أی من غیر استعجال
( ثرد )
ثَرِید : ج ثَرَائِد و ثَرُود ( ط ): نان و آبگوشت یا نان و خورش .تِرید
فِی حَدِیثِ الْأَطْعِمَةِ « مَا أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الثَّرِیدِ »
و « بَارَکَ اللهُ لِأُمَّتِی فِی الثَّرْدِ وَالثَّرِیدِ ». (الثَّرْدِ: باران سبُک و آهسته )
( جحد )
جَحَدَ : جَحْداً و جُحُوداً هُ : به آن چیز کافر شد ، او را تکذیب کرد
قوله تعالى : ( وَجَحَدُوا بِها وَاسْتَیْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ )
والجُحُودُ هو الإنکار مع العلم
( جدد )
جدد : تجدید کردن , نو کردن , تکرار کردن
جَدَّدَ : تَجْدِیداً الشی ءَ : آن چیز را نو کرد
قوله تعالى : (جَدُّ رَبِّنا ) أی عظمة ربنا،
والجَدُّ : أب الأب وأب الأم
و « الجِدُّ » بالکسر هو الاجتهاد خلاف التقصیر ( کوشش ، اجتهاد)، ومنه الْحَدِیثُ « إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ فَجِدَّ فِی جَهَازِهِ ...)
جِدّاً : أی نهایة ومبالغة ، وَفِی دُعَاءِ الِاسْتِسْقَاءِ « اسْقِنَا مَطَراً جِدّاً طَبَقاً ».
والجُدَّةُ بالضم : الطریق (نشان، علامت، راه و روش)
جَدَّدَ (نبش قبر) وَفِی الْحَدِیثِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام « مَنْ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالاً فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ ».
( جرد )
جَرَادُ: ملخ
قوله : ( فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمُ الطُّوفانَ وَالْجَرادَ )
قوله تعالى : ( یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ کَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ )
( جید )
جید به معنی گردن و جمع آن أَجْیَادٌ می باشد
قوله تعالى : ( فِی جِیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ ) أی فی عنقها حبل من لیف
و « الجَیَدُ » بالتحریک : طول العنق وحسنه
( حرد )
حرد : به معنی خشمگین « حَرِدَ على قومه »
قوله تعالى : ( وَغَدَوْا عَلى حَرْدٍ قادِرِینَ )
وحَرِدَ حَرَداً مثل غضب غضبا
وَمِنْ کَلَامِ الْحَقِّ فِیمَنْ یُظِلُّهُمُ اللهُ فِی ظِلِّ عَرْشِهِ « وَالَّذِینَ یَغْضَبُونَ لِمَحَارِمِی إِذَا اسْتُحِلَّتْ کَالنَّمِرِ إِذَا حَرِدَتْ ».
( حشد )
حشد : جمعیت، اجتماع، شلوغی أی جمع ، من قولهم « حَشَدْتُ القوم »
( حصد )
حَصِید : آنچه از کشت که درو شده باشد
قوله تعالى : ( جَعَلْناهُمْ حَصِیداً خامِدِینَ )
قوله : ( مِنْها قائِمٌ وَحَصِیدٌ ) یعنی القرى التی هلکت
وَفِی الْحَدِیثِ « وَهَلْ یَکُبُّ النَّاسَ عَلَى مَنَاخِرِهِمْ إِلَّا حَصَائِدُ أَلْسِنَتِهِمْ »
( حفد )
حَافِد : جمع حَفَد و حَفَدة : خدمتگزار
قوله تعالى : ( جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْواجِکُمْ بَنِینَ وَحَفَدَةً )، الحَفَدَةُ بالتحریک جمع حَافِد مثل کافر وکفرة قیل هم الأعوان والخدم
قَوْلُهُ صلى الله علیه وآله « تُقْتَلُ حَفَدَتِی بِأَرْضِ خُرَاسَانَ ».یعنی علی بن موسى الرضا علیه السلام
والحَفِیدُ : صاحب المال. والمَحْفُودُ : المخدوم
( حید )
تحید : متنفر و گریزان شد
قوله تعالى : ( ذلِکَ ما کُنْتَ مِنْهُ تَحِیدُ ) أی تنفر وتهرب
والحَائِدِینَ عن دین الله : العادلین
( ردد )
رَدَّ : پاسخ داد ، واکنش نشان داد ، جواب گفت ، رد کرد ( سخنی را )، اعتراض کرد ، برگرداند
قوله تعالى : ( فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللهِ وَالرَّسُولِ )
وَفِی الْحَدِیثِ « لَا یَرُدُّ الْقَضَاءَ إِلَّا الدُّعَاءُ ».
قوله : ( فَرَدُّوا أَیْدِیَهُمْ فِی أَفْواهِهِمْ )
الرَّدُّ بالمثل : مقابله به مثل
و منه واسْتَرَدَّهُ ، المُرْتَدُّ ، و « الرِّدَّةُ » بالکسر والتشدید : اسم من الِارْتِدَادِ