خلاصه‌ی صفحات ۲۰۰ تا ۲۵۰ جلد اول

( زجا )

زَجَا : زَجْواً [ زجو ] هُ : او را راند ، وی را به آرامى دور کرد 
 زَجْواً و زُجُوّاً و زَجَاءً الأَمْرُ : آن کار آسان شد

قوله تعالى : ( وَجِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ ) [ 12 / 88 ] أی یسیرة قلیلة، 

قوله تعالى : ( یُزْجِی لَکُمُ الْفُلْکَ ) [ 17 / 66 ] أی یسیر لکم الفلک ویجریه فی البحر.

 

( زکا )

زَکَّى : تَزْکِیةً : رشد کرد و افزون شد ، تشنه شد 
- هُ اللّهُ : خداوند آن را افزون کرد ، پاکیزه کرد ، نیکو کرد 

قوله تعالى : ( قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها ) [ 91 / 9 ] الضمیر للنفس ،و « التَّزْکِیَةُ » التطهیر من الأخلاق الذمیمة 

قوله تعالى : ( وَتُزَکِّیهِمْ بِها ) [ 9 / 103 ] أی تطهرهم بها.

قوله تعالى : ( أَقَتَلْتَ نَفْساً زَکِیَّةً ) [ 18 / 74 ] أی طاهرة لم تجن ما یوجب قتلها 

وقد تکرر ذکر « الزَّکَاةِ» فی الکتاب والسنة

وفی الشرع : صدقة مقدرة بأصل الشرع ابتداء ثبت فی المال أو فی الذمة للطهارة لهما ،فَزَکَاةُ المال طهر للمال وزَکَاةُ الفطرة طهر للأبدان.

 

( سجا )

سَجَا : سَجْواً و سُجُوّاً [ سجو ] اللیلُ : شب آرام شد ، پایدار شد 

قوله تعالى : ( وَاللَّیْلِ إِذا سَجى ) [ 93 / 2 ] أی إذا سکن واستوت ظلمته ، ومنه : بحر سَاجٍ.

وَ فِی الْحَدِیثِ : « إِذَا مَاتَ لِأَحَدِکُمْ مَیِّتٌ فَسَجُّوهُ» 

و « السَّجِیَّةُ » کعطیة

وَفِی وَصْفِهِ (ع) : « خُلُقُهُ سَجِیَّةٌ ».أی طبیعة من غیر تکلف.

 

( سعا )

تند رفتن. کوشش. راغب گوید: سعى مشى سریع است که به حد دویدن نیست و به طور استعاره به جدیّت در کار اطلاق مى‏شود خیر باشد یا شرّ. 

قوله تعالى : ( وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى ) [ 53 / 39 ] أی إلا ما عمل.

قال الشیخ أبو علی (ره) : ( یَسْعى نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمانِهِمْ ) لأنهم أوتوا صحائف أعمالهم من هاتین الجهتین .

و « سَعَى إلى الصلاة » ذهب إلیها على أی وجه کان.

 

(سلا)

بلدرچین. اقرب گوید: پرنده‏اى است سفید مثل پرنده سمانى مفرد آن سلوة است و در المنجمد سفید بودن را ننوشته و آن را با مرغ سمانى یکى دانسته است.

قوله تعالى : ( وَأَنْزَلْنا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوى ) [ 2 / 57 ] قیل : هو طائر 

وفی المصباح « السَّلْوَى» طائر نحو الحمامة وهو أطول ساقا وعنقا ، قاله الأخفش .

وفی القاموس : « سَلَاهُ» کدعاه و رضیه ،سَلْواً وسُلْوَاناً وسُلِیّاً : نسیه.

وَفِی الْحَدِیثِ : « إِنَّ اللهَ تَعَالَى أَلْقَى عَلَى عِبَادِهِ السَّلْوَةَ بَعْدَ الْمُصِیبَةِ وَلَوْ لَا ذَلِکَ لَانْقَطَعَ النَّسْلُ ».

 

(سوا ) 

فاسد کرد ، خراب کرد ، ضایع کرد ، از بین برد ، تضییع کرد

قوله تعالى : ( ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذِینَ أَساؤُا السُّواى ) [ 30 / 10 ] أی عاقبة الذین أشرکوا النار 

قوله تعالى : ( لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشاءَ ) [ 12 / 24 ]السُّوءَ : خیانة صاحبة العزیز

و « السَّیِّئَةُ » الخصلة التی تسوء صاحبها عاقبتها.

قوله تعالى : ( ثُمَّ بَدَّلْنا مَکانَ السَّیِّئَةِ الْحَسَنَةَ ) [ 7 / 95 ] أی مکان الجدب الخصب. 

و( الصِّراطِ السَّوِیِ ) [ 20 / 135 ] الدین المستقیم.

و( سَواءِ الصِّراطِ ) [ 38 / 22 ] أی وسط الصراط ، ومثله ( سَواءَ السَّبِیلِ)و( سَواءِ الْجَحِیمِ)

وَفِی الدُّعَاءِ « و أَعُوذُ بِکَ مِنْ جَارِ سَوْءٍ وَإِنْسَانِ سَوْءٍ ».

 

( شجا )

شَجا ( شجو ): حزن ، غم ، اندوه ، غصه ، درد ، رنج ، اضطراب ، دغدغه ، عاطفه ، احساس

فِی حَدِیثِ عَلِیٍّ (ع) فِی أَمْرِ الْخِلَافَةِ : « فَصَبَرْتُ وَفِی الْعَیْنِ قَذًى وَفِی الْحَلْقِ شَجاً » 

والشَّجَى ما ینبت فی الحلق من عظم ونحوه فیغص به ، و هو على ما قیل کنایة عن النقمة و مرارة الصبر والتألم من الغبن.

 

( شطا )

شَطَأ : ج أَشْطَاء : برگ کشت ، شاخه ى تازه ى نخل 

قوله تعالى : ( کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ ) [ 48 / 29 ] المراد السنبل و فراخ الزرع 

قوله تعالى : ( شاطِئِ الْوادِ ) [ 28 / 30 ] أی شطه و جانبه.

 

( شفا )

شَفَا : [ شفو ]: بازمانده ى ماه نو قبل از غروب 

مثناى این واژه شَفَوانِ و جمع آن اشْفَاء است ، کناره و لبه ى هر چیزى .

قوله تعالى : ( عَلى شَفا جُرُفٍ هارٍ ) [ 9 / 109 ] هو بالقصر وفتح الشین وزان نوى : طرفه و جانبه 

ومثله قوله تعالى : ( کُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ ) [ 3 / 103 ] أی طرفها. 

وَفِی الْحَدِیثِ عَنْ عَلِیٍّ (ع) : « غابت الشمس إلا شَفىً» أی إلا قلیل من ضوئها

و « شَفَى الله المریض یَشْفِیهِ» من باب رمى « شفاء »