حوزه علمیه کوچک ما

( حوش )

قوله تعالى : ( حاشَ لِلَّهِ ) [ 12 / 31 ] قال المفسر معناه معاذ الله.

حَاشَاهُ من الصوم : نزهه. وفلان لا یَتَحَاشَى : أی لا یکترث بما یفعله ولا یخاف وباله وعقوبته

حُشْتُ الإبل : جمعتها.جمع کردم شتران را

وحَاشِیَةُ کل شیء : طرفه وجانبه

َفِی حَدِیثِ النَّبِیِّ صلى الله علیه وآله لِبَعْضِ نِسَائِهِ « مُرِی نِسَاءَ الْمُؤْمِنَاتِ أَنْ یَسْتَنْجِینَ بِالْمَاءِ وَیُبَالِغْنَ فَإِنَّهُ مَطْهَرَةٌ لِلْحَوَاشِی وَمَذْهَبَةٌ لِلْبَوَاسِیرِ

فِی حَدِیثِ الزَّکَاةِ « خُذْ مِنْ حَوَاشِی أَمْوَالِهِمْ »

 

( خدش )

خَدَشَهُ یَخْدَشُهُ خَدْشاً من باب ضرب /خراشید آن را(خراش در پوست)

ومنه حَدِیثُ الْقُرْآنِ « فِیهِ کُلُّ شَیْءٍ حَتَّى أَرْشُ الْخَدْشِ »

 

( خفش )

أَخْفَشُ /کسی که در شب بینا ودر روز کور است

الْخَفَشُ علة ، وهو الذی یبصر الشیء باللیل ولا یبصره بالنهار ویبصره فی یوم غیم ولا یبصره فی یوم صاحٍ

 

( خمش )

خَمَشَ وجهَه یَخْمِشُهُ ویَخْمُشُهُ بالضم والکسر :/خراش وارد کرد در صورتش یا لطمه زد ویا ضربه زد

الْخُمُوشُ : الخدوش. خَمْشاً جرحت ظاهر البشرة

َفِی الْخَبَرِ سُئِلَ الْحَسَنُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى : ( وَجَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ ) فَقَالَ : هَذَا الْخِمَاشُ أَرَادَ الْجِرَاحَاتِ الَّتِی لَا قِصَاصَ فِیهَا

( دهش )

دَهِشَ الرجل بالکسر یَدْهَشُ دَهَشاً من باب تعب ، متحیر و مبهوت شد.

( رعش )

أخذته الرَّعْشَةُ. وارْتَعَشَ : أی ارتعد، او را رعشه ای گرفت و لرزید.

 

( ریش )

قوله تعالى : ( وَرِیشاً وَلِباسُ التَّقْوى ) [ 7 / 26 ] الآیة. الرِّیشُ والرِّیَاشُ واحد ،/اسباب و اثاث و لباس فاخر وگران بها-فراوانی نعمت و سرسبزی

وَفِی الْحَدِیثِ « لَا تَسْجُدْ عَلَى شَیْءٍ مِنَ الرِّیَاشِ

  

( طرش )

الطَرَشُ : أهون الصمم: کر شد

 

( عرش )

عرش: ساخت، عرش البَیْتَ : خانه را بنا کرد 

قوله تعالى : ( وَکانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ ) [ 11 / 7 ] أی ما کان خلق تحته إلا الماء قبل خلق السماوات و الأرض و ارتفاعه فوقها

و عَنْهُ علیه السلام « حَمَلَةُ الْعَرْشِ وَالْعَرْشُ العلِمُ ثَمَانِیَةٌ أَرْبَعَةٌ مِنَّا وَأَرْبَعَةُ مِمَّا شَاءَ اللهُ

والْعَرِیشُ : خیمة من خشب و ثمام

وَفِی الْحَدِیثِ « کَانَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ إِذَا نَظَرَ إِلَى عُرُشِ مَکَّةَ : أی إلى بیوتها ، وکان ذلک قبل معاویة.

 

( عطش )

عطش: تشنگی، تشنه شد

الْعُطَاشُ بالضم : شدة العطش ، وقد یکون داء یصیب الإنسان یشرب الماء فلا یروى. والْعَطَشُ : خلاف الری. 

فِی الْحَدِیثِ « الرَّجُلُ یُصِیبُهُ الْعُطَاشُ حَتَّى یَخَافَ عَلَى نَفْسِهِ؟ قَالَ : یَشْرَبُ ».

الْعُطَاشُ بالضم : شدة العطش : شدت تشنگی

 

( عیش )

عاش: زندگی کرد

قوله تعالى : ( وَجَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً ) [ 78 / 11 ] أی وقت مَعَاشٍ

( مَعِیشَةً ضَنْکاً ) [ 20 / 124 ] قال کثیر من المفسرین : إن المراد بِالْمَعِیشَةٍ الضنک عذاب القبر بقرینة ذکر القیامة بعدها.

فِی الْحَدِیثِ « لَا خَیْرَ فِی الْعَیْشِ إِلَّا لِرَجُلَیْنِ رَجُلٍ یَزْدَادُ کُلَّ یَوْمٍ خَیْراً وَرَجُلٍ یَتَدَارَکُ مَنِیَّتَهُ بِالتَّوْبَةِ»

الْعَیْشُ : زندگی و حیات-غذا –طعام- نان

َفِی الدُّعَاءِ « أَسْأَلُکَ بَرْدَ الْعَیْشِ بَعْدَ الْمَوْتِ »

( غبش )

فِی الْخَبَرِ « إِنَّهُ صَلَّى الْفَجْرَ بِغَبَشٍ ».: تقدم یافت نماز فجر هنگام طلوع

و أَغْبَشَ اللیل :روشنایی اول صبح با تاریکی آخر شب بهم آمیخت،گرگ و میش شد

 

( غشش )

الْمَغْشُوشُ : الغیر الخالص

َفِی حَدِیثِ الْقُرْآنِ « وَاغْتَشُّوا فِیهِ أَهْوَاءَکُمْ

َفِی الْخَبَرِ « مَنْ غَشَّنَا فَلَیْسَ مِنَّا ».کسی که نیرنگ کرد بر ما از ما نیست (نه اخلاقش مثل ما است و نه سنتش)

( فحش )

فَحُشَ : فَحْشاً و فَحَاشَةً الأَمرُ : آن کار بد شد 

إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ ) [ 7 / 31 ] الْفَوَاحِشُ :کارهای زشت و قبیح آشکار

قوله : ( وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ ) [ 2 / 268 ] الْفَحْشَاءُ : الْفَاحِشَةُ وکل مستقبح من الفعل والقول

الْفَاحِشُ ذو الفحش فی کلامه وفعاله

الْفُحْشُ والْفَاحِشَةُ والْفَوَاحِشُ فی الحدیث ، وهو کلما یشتد قبحه من الذنوب والمعاصی

ومثله « إِنْ کَانَ الِالْتِفَاتُ فَاحِشاً فِی الصَّلَاةِ » أی کثیرا.

( فرش )

قوله تعالى : ( جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ فِراشاً ) [ 2 / 22 ] أی ذللها لکم للاستقرار علیها ،گسترانیده

وَفِی الْحَدِیثِ « لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ » : نگستر ساعدت را بر زمین. ( منظور هنگام سجده است).

 

( نبش )

ونَبَشْتُ الشر : أفشیته.: آشکار کردم شر را.

( نشش )

والنَّشِیشُ : صوت الماء وغیره إذا غلى

والنَّشُ من کل شیء، نصف هر چیزی

 

( نعش )

نَعَشَ : نَعْشاً هُ اللّهُ : خداوند او را بلند مرتبه کرد ، او را از نابودى رهائى داد ، او را پس از فقر و تنگدستى به رفاه و ثروت رسانید 

تکرر فی الحدیث ذکر النَّعْشُ ، و هو سریر المیت إذا کان علیه. و میت مَنْعُوشٌ : محمول على النَّعْشِ.

وَفِی الدُّعَاءِ « أَسْأَلُکَ نِعْمَةً تَنْعَشُنِی بِهَا وَ عِیَالِی».

من قولهم نَعَشَهُ الله یَنْعَشُهُ نَعْشاً :خدا او را بلند کرد

 یقال نَفَشَتِ الغنم والإبل: چریدن گوسفند و شتر در شب بدون چوپان.

 

( نقش )

الْمُنَاقَشَةُ هی الاستقصاء فی الأمر و الحساب

نَقَشْتُ الشیء نَقْشاً : آن چیز را نقش و نگار و رنگ آمیزی کردم

( وحش )

وَحَشَ : وَحْشاً بثوبهِ أو بسلاحِه : جامه یا سلاح خود را افکند و گریخت.

والْوَحْشَةُ بین الناس : الانقطاع و بعد القلوب عن المودات

وَفِی الْحَدِیثِ « قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِیَّةٌ »: یعنی عدم انس

 

( هشش )

یقال هَشَ الرجل هَشّاً :تبسم کرد، خوشحال و شادمان شد

الْمُؤْمِنِ هَشَّاشٌ بَشَّاشٌ

( هوش )

هَوِشَ : هَوَشاً [ هوش ]: سرگردان شد 

إِیَّاکُمْ وَ هَوْشَاتِ الْأَسْوَاقِ »: أی فتنتها و هیجانها.

وَفِی خَبَرِ الْإِسْرَاءِ « فَإِذَا بَشَرٌ یَهُوشُونَ »

أی یدخل بعضهم فی بعض ، من الْهَوْشِ ، و هو الاختلاط.

 

( خلص )

خَلَصَ : خُلُوصاً و خَلَاصاً : آن چیز پاک و خالص شد.

َفِی الْحَدِیثِ « ( قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ ) هِیَ سُورَةُ الْإِخْلَاصِ

َفِی الْحَدِیثِ « إِنِّی لَا أَخْلُصُ إِلَى الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ مِنْ ازْدِحَامِ النَّاسِ »

وخَلَاصاً : سلم و نجا، نجات یافتن.

و خَلَصَ الماء من الکدر : صفا، از کدر بودن در آمدن

َفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام « أَنَّهُ قَضَى فِی حُکُومَةٍ بِالْإِخْلَاصِ»

 

( خوص )

الْخُوصُ وَرَق النخل