حوزه علمیه کوچک ما

( ربص )

( تَرَبَّصُونَ بِنا ) [ 9  / 52 ] أی ینتظرون ، منتظر هستند برای بلا و ضرری

أی ینتظر به فلا یعجل بدفنه.

 وتَرَبَّصْتُ الأمر تَرَبُّصاً : انتظرته

( رخص )

تکرر فی الحدیث ذکر الرُّخْصَةَ ، آسانی در امر وکار و رفع سختی از آن

و رَخُصَ الشیء ان چیز نرم و لطیف شد.

( رصص )

قوله تعالى : ( کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ ) [ 61 /  4 ]  گویی که انها مانند بنیانی (ساختمانی) به هم پیوسته اند و محکم و استوارند

و تَرَاصَ القوم فی الصف : ان قوم در صف به هم پیوستند.

 ( شخص )

 شَخَصَ من البلد  از شهر خودبه شهر دیگر رفت

و فِی الدُّعَاءِ « اللهُمَّ إِلَیْکَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ ». بارالهاباز شد دیدگان (بالا رفت پلک چشمهای بیننده) به سمت عفو و رحمتت

وشَخَصَ : ارتفع من بلد إلى بلد فی رضا الله.

 والشَّخْصُ : سواد الإنسان وغیره تراه من بعد  

 

( عرص )

العرصة بالفتح : هر فضای باز وبدون ساختمان

یعنی لا بناء فیها.

 وَفِی الْحَدِیثِ « رَجُلٌ اشْتَرَى دَاراً فَبَقِیَتْ عَرْصَةً ». نیست بنایی در آن

( غصص )

قوله تعالى : ( وَطَعاماً ذا غُصَّةٍ ) [ 73 / 13 ] أی یُغَصُ به الحلق فلا یسوغ. 

والْغُصَّةُ الشجى فی الحلق  مانند گیر کردن استخوان در گلو غم – اندوه

، والجمع غُصَصٌ. و منه الدُّعَاءُ « وَأَغَصَّنِی بِرِیقِی ».

 

( قرفص )

فِی الْحَدِیثَ « کَانَ النَّبِیُّ صلى الله علیه وآله یَجْلِسُ ثَلَاثاً » وَعَدَّ مِنْهَا الْقُرْفُصَا.چنباتمه زدن

( قصص )

الْقَصَصُ : تتبع الأمر ، وهو رجوع الرجل من حیث جاء.بازگشت شخص از جاییکه آمده 

نَقُصُ علیک أحسن الْأَقْصَاصِ ، أی أبدع أسلوب و أحسن طریقة و أعجب نظم  

و الْقَصُ : البیان.  

وَفِی الْحَدِیثِ « مَا بَیْنَ قُصَاصِ الشَّعْرِ إِلَى طَرَفِ الْأَنْفِ مَسْجِدٌ ».

وقُصَاصُ الشعر : کوتاه کردن مو

 « الْقُصَّةُ » بالضم والتشدید : شعر الناصیة ،  موی پیشانی

و الْقِصَّةُ : الشأن والأمر  

و الْقَصُ : القطع ،

 قَاصِ المواعظ و الخطب سخنگو

( قعص )

أی أمته بشر میتة ، من الْقَعْصِ بالفتح فالسکون : الموت الوحی. مرگ سریع

وَ مِنْهُ « مَنْ مَاتَ قَعْصاً ».کسی که بالفاصله بعد اصابت ضربه میمیرد

 

( محص )

قوله تعالى : ( وَلِیُمَحِّصَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا ) [ 3 /  141 ]یعنی خداوند ایمان اورند گان را از گناه پاک میکند

 مَحَصَ الحبل :ریسمان را محکم یافت

 أی یخلصهم من ذنوبهم و ینقیهم منها ، یقال

 وَفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام وَذَکَرَ فِتْنَةً فَقَالَ « یُمَحَّصُ النَّاسُ فِیهَا تَمَحُّصَ ذَهَبِ الْمَعْدِنِ مِنَ التُّرَابِ ».

.  ومَحَّصَ الله العبد من الذنب : طهره.

أی یختبرون فیها کما یختبر الذهب لیعرف الجید من الردیء ، من التَّمْحِیصِ و هو الابتلاء و الاختبار

( نغص )

أی مکدرین ، یقال نَغَّصَ علیه العیش تَنْغِیصاً : کدره. زندگی تیره شد

( نقص )

قوله تعالى : ( أَفَلا یَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِی الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها ) [ 21  / 44 ] قیل یرید أرض الکفر یَنْقُصُهَامن أطرافها بما یفتح على المسلمین من بلادهم،  شکافته شدن زمین

فَیَنْقُصُ بلاد الحرب ویزید فی بلاد الإسلام ، وذلک من آیات الله. کاسته شدن بلاد حرب واضافه شدن بلاد اسلامی

 وانْتَقَصَ الشیء : نَقَصَ. ونَقَصَ الشیء ان چیز ناقص شد

بِقَوْلِهِ : « أَمَّا نُقْصَانُ إِیمَانِهِنَّ فَقُعُودُهُنَّ عَنِ الصَّلَاةِ وَالصِّیَامِ فِی أَیَّامِ الْحَیْضِ وَأَمَّا نُقْصَانُ عُقُولِهِنَّ فَشَهَادَةُ الْمَرْأَتَیْنِ مِنْهُنَّ کَشَهَادَةِ الرَّجُلِ الْوَاحِدِ ، وَأَمَّا نُقْصَانُ  

 وَفِی حَدِیثِ النِّسَاءِ « نَوَاقِصُ الْإِیمَانِ وَنَوَاقِصُ الْحُظُوظِ وَنَوَاقِصُ الْعُقُولِ ».

( نوص )

والْمَنَاصُ : المنجى  

یقال نَاصَ عن قرنه یَنُوصُ نَوْصاً ومَنَاصاً : فرار کردن و کناره گیری

( وبص )

من قولهم وَبَصَ الطیر وَبِیصاً : إذا برق ولمع. برق زد و درخشید

 ( أرض )

قَوْلُهُ : ( وَما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِ أَرْضٍ تَمُوتُ ) [ 31 / 34 ]چه کسی میداند که در کدام سرزمین میمیرد.

والْأَرَضَةُ بالتحریک :موریانه

( بضض )

فِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام « وَهَلْ یَنْتَظِرُ أَهْلُ بَضَاضَةِ الشَّبَابِ إِلَّا جوانی [ حَوَانِیَ ] هَرَمِ الْمَشِیبِ » .

الْبَضَاضَةُ بضادین معجمتین  بی رنگی یا کم رنگ بودن جنسی پست

( بعض )

قوله : ( إِنَّ اللهَ لا یَسْتَحْیِی أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها ) [ 2  / 26 ] همانا خداوند ابا ندارد که مثال زند به پشه یا چیزی بزرگتر از آن

وبَعْضُ الشیء :قسمتی از ان چیز

و فِی حَدِیثِ صِفَاتِهِ تَعَالَى « لَا یَتَبَعَّضُ بِتَجْزِئَةِ الْعَدَدِ فِی کَمَالِهِ » یع

والْبُغْضُ : ضد الحب.

( بغض )

والتَّبَاغُضُ : ضد التحاب.

 وَفِی الْحَدِیثِ « إِنَّ اللهَ لَیُبْغِضُ الْمُؤْمِنَ الضَّعِیفَ. قُلْتُ : وَمَا الْمُؤْمِنُ الضَّعِیفُ؟ قَالَ : هُوَ الَّذِی یَرَى الْمُنْکَرَ وَلَا یُنْکِرُ عَلَى فَاعِلِهِ » .

( بیض )

 قوله : ( بَیْضاءَ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ ) [ 37 /  46 ] وصفها بِالْبَیَاضِ تنبیها على کرمها وفضلها.

الْبَیَاضِ بالفتح ، وهو اللون الأبیض.

یرید من الفجر إلى الغروب

 وَفِی الْحَدِیثِ « التَّقْصِیرُ فِی بَیَاضِ یَوْمٍ ».

 والْأَبْیَضُ : السیف ،

والْبِیضَانُ من الناس : خلاف السودان.

( جرض )

الْجَرَضُ بالتحریک : الریق ، یقال جَرِضَ بریقه  اب دهانش را به سبب غم و غصه به سختی فرو برد

یَجْرَضُ ، وهو أن یبتلع ریقه على هم وحزن بالجهد. الْجَرِیضُ : الغصة  

 

( حضض )
قوله : وَلا تُحَاضُّونَ عَلى طَعامِ الْمِسْکِینِ [ 89  / 18 ]  وتشویق نکردید یکدیگر را به اطعام مسکین ومعنی اهانت بخاطر اطعام نکردن یتیم

 ( حمض )

والْحُمُوضَةُ :طعم ترش

 ومنه  حَدِیثُ عَلِیٍّ علیه السلام « أَنَّهُ کَانَ یَأْکُلُ عَلَى الْحَضِیضِ وَیَنَامُ عَلَى الْحَضِیضِ ».

( حوض )

 فِی الْحَدِیثِ « أُمُّ إِسْمَاعِیلَ لَمَّا ظَهَرَ لَهَا مَاءُ زَمْزَمَ جَعَلَتْ تُحَوِّضُهُ » .

أی تجعل له حَوْضاً یجتمع فیه الماء.

 و « الْحِیَاضُ » بالکسر مثل أثواب وثیاب.

 ومنه الْحَدِیثُ « إِنْ لَمْ تَجِدْ مَوْضِعاً فَلَا تُجَاوِزِ الْحِیَاضَ عِنْدَ وَادِی مُحَسِّرٍ ».

والْحَوْضُ : الکوثر.

( خفض )

قوله تعالى : ( خافِضَةٌ رافِعَةٌ ) [ 56   3 ] أی تَخْفَضُ قوما إلى النار وترفع آخرین إلى الجنة. قوله :  (وَاخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ ) [ 17   24 ] یعنی تواضع لهما ، أو من المقلوب أی جناح الرحمة من الذل.

الْخَفْضُ : الراحة والسکون  

 خَفْضِ من العیش أی فی سعة وراحة.در وسعت و راحتی

ومنه « عیش خَافِضٌ » و « عیش خَفِیضٌ » أی واسع  

 والِانْخِفَاضُ : الانحطاط.

( دحض )

 ودَحَضَتِ الْحِجَّةُ دَحْضاً ـ من باب نفع ـ : بطلت .

 ومکان دَحْضٌ : زلق.مکان لغزنده

( رضض )

رَضَضْتُ الشیء من باب قتل : کسرته. شکست آن را

( رفض )

والشیء مَرْفُوضٌ : أی متروک.

ومنه الْحَدِیثُ « ثُمَ ارْفَضَّتْ عَیْنَاهُ وَسَالَتْ دُمُوعُهُ » .

( رکض )

 ویقال ( ارْکُضْ بِرِجْلِکَ ) : أی ادفع برجلک، بالا ببر پایت را

 وَفِی حَدِیثِ الِاسْتِحَاضَةِ « إِنَّمَا هُوَ عِرْقٌ عَانِدٌ أَوْ رَکْضَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ »  دفع شیطان

قوله تعالى : ( شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ) [ 2 /  185 ] فَرَمَضَانُ اسم للشهر ، قیل سمی بذلک لأن وضعه وافق الرَّمَضَ بالتحریک ، شدت تابش خورشید