حوزه علمیه کوچک ما

( شکا )

قوله تعالى : ( مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ ) [ 24 / 35 ]

و قوله : ( کَمِشْکاةٍ فِیها مِصْباحٌ ) أی کمصباح فی زجاجة فیمِشْکَاةٍ.

 آن شکافى است در دیوار که بر آن شیشه گرفته ‏اند. چراغ پشت آن شیشه می شود و شکاف را درب دیگرى است که چراغ را از آن وارد می ‏کنند. مشکاة قندیل و چراغ است، مصباح فتیله آن .

و منه: الْمُشْتَکَى، الشِّکَایَةُ، الشَّکْوَى، واشْتَکَى 

 

( شیأ )

خواستن و اراده کردن «شائة یشائه شیئاً: اراده»

 مشیت الهی

قَوْلُهُ تَعَالَى : ( أَوَلا یَذْکُرُ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ وَلَمْ یَکُ شَیْئاً ) [ 19 / 68 ] أَیْ لَا مُقَدَّراً وَلَا مُکَوَّناً ، قَالَهُ الصَّادِقُ علیه السلام .

قِیلَ : وَ مَعْنَاهُ : لَا مُقَدَّراً فِی اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ وَ لَا مُکَوَّناً مَخْلُوقاً فِی الْأَرْضِ. و منه یعلم تجدد إرادته تعالى وتقدیره ، وهی معنى البداء فی حقه تعالى. 

وَعَنِ الرِّضَا (ع) : « أَنَّ الْإِبْدَاعَ وَالْمَشِیئَةَ وَالْإِرَادَةَ مَعْنَاهَا وَاحِدٌ وَالْأَسْمَاءُ ثَلَاثَةٌ ».

وَعَنِ الْبَاقِرِ (ع) : « لَا یَکُونُ شَیْءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللهُ وَأَرَادَ وَقَدَّرَ وَقَضَى » سُئِلَ : مَا مَعْنَى شَاءَ؟ قَالَ : « ابْتِدَاءُ الْفِعْلِ » ...

والشَّیْءُ فی اللغة عبارة عن کل موجود إما حساً کالأجسام و إما حکما کالأقوال ، نحو : « قلت شَیْئاً ».

و « إنشَاءَ الله » معناه إذ شَاءَ الله 

 

( صبأ )

صَبَأَ : صَبْأَ و صُبُوءًا [ صبأ ]: از دینى به دین دیگرى گروید

قوله تعالى : ( وَالصَّابِئِینَ)[ 2 / 62 ] بالهمز وقرأ نافع بالتخفیف ، هو من « صَبَأَ فلان » خرج من دینه إلى دین آخر ،و « صَبَأَتِ النجوم » خرجت من مطالعها. 

وقیل :الصَّابِئُونَ لقب لقب به طائفة من الکفار یقال إنها تعبد الکواکب فی الباطن ،

الصَّابِئُونَ یزعمون أنهم على دین نوح وقبلتهم .

وَفِی حَدِیثِ الصَّادِقِ (ع) : « سُمِّیَ الصَّابِئُونَ لِأَنَّهُمْ صَبَوْا إِلَى تَعْطِیلِ الْأَنْبِیَاءِ وَالرُّسُلِ وَالشَّرَائِعِ ...

 

( صلا )

صَلَا : صَلْواً [ صلو ] فلاناً : بر پشت او زد ، کمر او را با ضربه به درد آورد.

و « الصَّلَاةُ» فی کتاب الله جاءت لمعان :

( منها ) قوله تعالى : ( وَصَلِ عَلَیْهِمْ ) أی وادع لهم ( إِنَ صَلاتَکَ ) أی دعاءک ( سَکَنٌ ) و تثبیت ( لَهُمْ ) [ 9 / 103 ].

و ( منها ) قوله تعالى : ( إِنَ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً ) [ 4 / 103 ] و یرید بها الصَّلَاةَ المفروضة. 

و « الْمُصَلَّى» بفتح اللام موضع الصلاة والدعاء 

قوله تعالى : ( إِنَّ اللهَ وَمَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِ ) [ 33 / 56 ] قرئ برفع مَلَائِکَتُهُ ،

 

( ضحا )

ضُحَى : [ ضحو ]: آفتاب ، برآمدن خورشید

قوله تعالى : ( وَالشَّمْسِ وَضُحاها ) [ 91 / 1 ] أی ضوئها إذا أشرقت.

قوله تعالى : ( وَأَخْرَجَ ضُحاها ) [ 79 / 29 ] أی نورها والضمیر للشمس و « ضُحَى الشمس » امتداد ضوئها وانبساطه وإشراقه. 

وَفِی الْحَدِیثِ : « أَضْحِ لِمَنْ أَحْرَمْتَ لَهُ » (1).أی اظهر واعتزل الکن و الظل

 

( ضها )

قوله تعالى : ( یُضاهِؤُنَ قَوْلَ الَّذِینَ کَفَرُوا ) [ 9 / 30 ] یهمز ولا یهمز و بهما قرئ أی یشابهونه ، منالْمُضَاهَاةِ أعنی المشابهة.

معنى آیه چنین است: یهود و نصارى در این قول به قول کفّار گذشته مشابهت دارند. بعضى «اَلَّذینَ کَفَرُوا» را بت پرستان گرفته‏ اند ولى ظاهراً آیه راجع به عقیده کفّار قبل از اسلام است که قائل به ابن اللّه بوده ‏اند.

این فقط در قرآن یکبار آمده است.

 

( طفا )

خاموش شدن. «طَفَا السِّراجُ: ذَهَبَ لَهَبُهُ». اطفاء: خاموش کردن 

قوله تعالى : ( یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللهِ بِأَفْواهِهِمْ ) [ 61 / 8 ] هو تهکم بهم لإرادتهم إبطال الإسلام 

وَفِی الْحَدِیثِ : « قُومُوا إِلَى نِیرَانِکُمُ الَّتِی أَوْقَدْتُمُوهَا عَلَى ظُهُورِکُمْ فَأَطْفِئُوهَا بِصَلَاتِکُمْ » .أراد بها الذنوب على الاستعارة 

و منه: طَفَا، یَطْفُو، طَفْواً، و أَطْفَأْتُ 

 

( ظمأ )

ظَمَّأَ : تَظْمِئَةً [ ظمأ ] هُ : او را تشنه کرد 

قوله تعالى : ( یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ ماءً ) [ 24 / 39 ] هو بالفتح فالسکون : العطشان.

قوله تعالى : ( لا یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ ) [ 9 / 120 ]الظمأ بالتحریک : شدة العطش ،

وظَمْآنُ وظَمْأَى مثل عطشان وعطشى للذکر والأنثى ، والجمع « ظِمَاءٌ» مثل سهام.

 

( عبا )

توجه کرد ، اهمیت داد ، اهتمام ورزید ، اعتنا کرد ، حائز اهمیت دانست

قوله تعالى : ( قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ ) [ 25 / 77 ] قیل : أی ما یبالی بکم ربی ولا یعتد بکم لو لا دعاؤکم ، أی عبادتکم 

وَفِی الْحَدِیثِ : « مَا یُعْبَأُ بِمَنْ یَؤُمُّ هَذَا الْبَیْتِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ ».أی لا یعتد به ولا یبالی.

 

( عشا )

عَشَا : عَشْواً [ عشو ]: بینایى او در شبانه روز ضعیف شد ، در روز دید و در شب ندید

قوله تعالى : ( وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ ) [ 43 / 36 ] أی یظلم بصره عنه کأن علیه غشاوة 

قوله تعالى : ( لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَعَشِیًّا ) [ 19 / 62 ] قال الشیخ علی بن إبراهیم : ذلک فی جنات الدنیا قبل القیامة 

وَ فِی الْخَبَرِ : « احْمَدُوا اللهَ الَّذِی رَفَعَ عَنْکُمُ الْعَشْوَةَ ».یرید ظلمة الکفر.

و فی حَدِیثُ : « الْعَالِمُ کَشَّافُ عَشَوَاتٍ».أی أمور مظلمة لا یهتدی إلیها.

 

( علا )

عُلُوّاً [ علو ] الشی ءُ أو النهارُ : آن چیز یا روز بلند و مرتفع شد 

 قوله تعالى : ( سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ) [ 87 / 1 ] قال الشیخ أبو علی : إنالأعلى نظیر الأکبر ، ومعناه العالی بسلطانه وقدرته وکل دونه فی سلطانه 

قوله تعالى : ( فِی جَنَّةٍ عالِیَةٍ)[ 69 / 22 ] أی مرتفعة القصور والدرجات. 

 وَفِی الْحَدِیثِ : « مَنْ صَلَّى الْمَغْرِبَ ثُمَّ عَقَّبَ وَلَمْ یَتَکَلَّمْ حَتَّى صَلَّى رَکْعَتَیْنِ کُتِبَتَا لَهُ فِی عِلِّیِّینَ».قیل : أی فی دیوان الحفظة المقربین.

وفی أسمائه تعالى الْعَلِیُ والْمُتَعَالِی ،فَالْعَلِیُ الذی لیس فوقه شیء فی المرتبة 

و منه: عُلْوُ، الْعُلْیَا، الْعُلَا، مَعَالِی، و الْعِلَاوَةُ