حوزه علمیه کوچک ما

فصاحة الکلام

فصاحةُ الکلام : سلامتُهُ بعدَ فصاحة مفُرداته ممَّا یُبهم معناه ویحول دون المراد منه

و تتحقَّقُ فصاحته بخلُوه من ستة عیوب تنافر الکلمات مجتمعة  ضعف التألیف  التعقید اللفظی  التعقید المعنوی کثرة التکرار تتابُع الإضافات.

الأول - «تنافُر الکلمات مُجتمعة» أن تکونَ الکلماتُ ثقیلةُ على السمع من ترکیبها مع بعضها ، عَسرة النّطق بها مُجتمعةً على اللّسان (وإن کان کل جزء منه على انفراده فصیحاً) والتنافر یَحصُلُ : إمِّا بتجاوُز کلمات متقاربة الحروف و إمّا بتکریر کلمة واحدة.

(الف) ومنه شدید الثِّقل : کالشطر الثانی فی قوله :

وَقبرُ حرب بمکان قفرٌ وَلیس قَرب قبر حربٍ قبرُ

(ب) ومنه خفیف الثِّقل کالشطر الأول فی قلو أبی تمَّام :

کریم ٌ متى أمدَحهُ والورى معی : وإذا ما لمته لمته وحدی

فصاحت کلام

فصاحت کلام، سلامت گفتار است بعد از روشن شدن تمام کلماتش از ابهام در معنا، و نیز از غیر آن مقصودی که از آن کلام داریم.

و فصاحت کلام با خالی شدن از شش عیب تحقق می یابد:

 1. تنافر الکلمات مجتمعه  2.سستی تالیف 3.پیچیدگی لفظی 4. پیچیدگی معنوی 5. تکرار زیاد 6.اضافه شدن پشت سر هم

1. تنافر الکلمات مجتمعه:

کلماتی که وقتی ترکیب می شوند برای شنیدن سنگین باشد، سخت بودن برای زبان در بیان آن، و زمانیکه کلمات از حروف ساخته شده تجاوز کند ناهنجاری حاصل میگردد و یا این این ناهنجاری با تکرار یک کلمه حاصل می شود.

و دو قسم می شود:

(الف) سنگینی شدید، مثل مصراع دوم در کلام شاعر:

وَقبرُ حرب بمکان قفرٌ وَلیس قَرب قبر حربٍ قبرُ

(ب) و سنگینی ضعیف مانند مصراع اول از شعر أبی تمّام:

کریم ٌ متى أمدَحهُ والورى معی : وإذا ما لمته لمته وحدی