صرف فعل ماضى
صرف شش صیغه‌ی غایب ضَرَبَ چنین است:
ضَرَبَ: (آن یک مرد) زد
ضَرَبَا: (آن دو مرد) زدند
ضَرَبُوا: (آن مردان) زدند
ضَرَبَتْ: (آن یک زن) زد
ضَرَبَتَا: (آن دو زن) زدند
ضَرَبْنَ: (آن زنان) زدند
همچنان که در شش صیغه‌ی غایبِ فعل ماضى مشاهده می‌کنید، نشانه‌ی فاعل که به آن ضمیر نیز گفته می‌شود، بدین قرار است:
در مثنى‌ها «الف»: ضَرَبَا، ضَرَبَتَا
در جمع مذکر «و»: ضَرَبُوا
در جمع مؤنث «نَ» :ضَرَبْنَ
در صیغه‌هاى 1 و 4، نشانه‌ی فاعل (ضمیر) در فعل، مستتر (پنهان) است:
در صیغه‌ی 1 «هُوَ» در ضَرَبَ مستتر است.
در صیغه‌ی 4 «هِیَ» در ضَرَبَتْ مستتر است.
این یادآورى لازم است که «ت» در صیغه‌هاى 4 و 5، علامتِ مؤنث بودن فاعل است و ضمیر نیست.
صرف شش صیغه‌ی مخاطب ضَرَبَ چنین است:
ضَرَبْتَ (تو یک مرد) زد‌ی
ضَرَبْتُمَا: (شما دو مرد) زدید
ضَرَبْتُمْ: (شما مردان) زدید
ضَرَبْتِ: (تو یک زن) زدى
ضَرَبْتُمَا: (شما دو زن) زدید
ضَرَبْتُنَّ: (شما زنان) زدید
صرف دو صیغه‌ی متکلم ضَرَبَ چنین است:
ضَرَبْتُ: (من) زدم
ضَرَبْنَا: (ما) زدیم
همچنان که در شش صیغه‌ی مخاطب و دو صیغه‌ی متکلم مشاهده می‌کنید، نشانه‌ی فاعل (ضمیر)، بارز و آشکار بوده و بدین قرار است:
مفرد مذکر مخاطب: تَ
مثناى مذکر مخاطب: تُمَا
جمع مذکر مخاطب: تُمْ
مفرد مؤنث مخاطب: تِ
مثناى مؤنث مخاطب: تُمَا
جمع مؤنث مخاطب: تُنَّ
متکلم وحده: تُ
متکلم مع الغیر: نَا
پس به طور خلاصه، صرف فعل ماضی ضَرَبَ به این شرح است:
۱) مفرد مذکر غایب: ضَرَبَ
۲) مثنی مذکر غایب: ضَرَبَا
۳) جمع مذکر غایب: ضَرَبُوا
۴) مفرد مؤنث غایب: ضَرَبَتْ
۵) مثنی مؤنث غایب: ضَرَبَتَا
۶) جمع مؤنث غایب: ضَرَبْنَ
۷) مفرد مذکر مخاطب: ضَرَبْتَ
۸) مثنی مذکر مخاطب: ضَرَبْتُمَا
۹) جمع مذکر مخاطب: ضَرَبْتُمْ
۱۰) مفرد مؤنث مخاطب: ضَرَبْتِ
۱۱) مثنی مؤنث مخاطب: ضَرَبْتُمَا
۱۲) جمع مؤنث مخاطب: ضَرَبْتُنَّ
۱۳) متکلم وحده: ضَرَبْتُ
۱۴) متکلم مع الغیر: ضَرَبْنَا