حوزه علمیه کوچک ما

صفت مشبهه

صفت مشبهه، اسمی ‌است که دلالت می‌کند بر این که کسى یا چیزى داراى صفتی ثابت است; مانند:
شُجَاع (دلیر) ، کَرِیم (بزرگوار)

صفت مشبهه در ثلاثى مجرد اوزان مختلفى دارد که برخى از آنها عبارتند از: 

1. فَعْل، مانند: صَعْب (دشوار)
2. فَعِیل، مانند: عَلِیم (دانا) 
3. فُعْل، مانند: حُلْو (شیرین)
4. فَعُول، مانند: صَبُور (شکیبا) 
5. فَعَل، مانند: حَسَن (نیکو)
6. فَعَال، مانند: جَبَان (ترسو) 
7. فَعْلاَن، مانند: عَطْشَان (تشنه)
8. أَفْعَل مانند: أَبْیَض (سفید) 

توجه: براى مؤنث کردنِ صفت مشبهه، معمولا به آن ةِ اضافه می‌شود; مانند: 
حَسَنٌ ← حَسَنَةٌ ، کَرِیمٌ ← کَرِیمَةٌ
ولى مؤنث فَعْلاَن بر وزن فَعْلَى است; مانند: 
عَطْشَان (مرد تشنه) عَطْشَى (زن تشنه)
غَضْبَان (مرد خشمناک) غَضْبَى (زن خشمناک)
وزن أَفْعَل که براى رنگ‌ها و عیب‌ها آورده می‌شود، مؤنث آن بر وزن فَعْلاَء است; مانند: 
أَبْیَض (سفید، مذکر) بَیْضَاء (سفید، مؤنث)
أَعْرَج (لنگ، مذکر) عَرْجَاء (لنگ، مؤنث)

نمونه‌ی صرف صفت مشبهه

حَسَنٌ حَسَنَانِ حَسَنُونَ حَسَنَةٌ حَسَنَتَانِ حَسَنَاتٌ
أَحْمَرُ أَحْمَرانِ أَحْمَرُونَ حَمْرَاءُ حَمْرَاءَانِ حَمْرَاءَاتٌ

اسم مبالغه

اسم مبالغه، اسمی ‌است که بر انجام دهنده‌ی کارى یا دارنده‌ی صفتى در حدّ زیاد دلالت می‌کند; مانند:
قَتَّال (بسیار کُشَنده) ، وَهَّاب (بسیار بخشنده)
خَدُوم (بسیار خدمت گذار) ، رَحِیم (بسیار مهربان)
به اسم مبالغه، صیغه‌ی مبالغه نیز گفته می‌شود. 

اوزان اسم مبالغه

اسم مبالغه نیز مانند صفت مشبهه، قاعده و وزن مشخصى ندارد و معمولا بر یکى از اوزان ذیل می‌آید: 

1. فَعَّال، مانند: رَزَّاق (بسیار روزى دهنده)، تَوَّاب (بسیار توبه کننده) 
2. فُعُّول، مانند: سُبُّوح (بسیار پاک)، قُدُّوس (بسیار منزّه) 
3. فِعِّیل، مانند: صِدِّیق (بسیار راستگو)، سِکِّیت (پر سکوت) 
4. مِفْعَال، مانند: مِکْثَار (پرگو)، مِفْضَال (پر فضیلت) 
5. مِفْعِیل، مانند: مِسْکِین (بسیار درمانده)، مِنْطِیق (بسیار سخنور) 
6. فُعَلَة، مانند: هُمَزَة (بسیار نکوهش گر)، لُمَزَة (بسیار عیب جو) 
7. فَعُول، مانند: أَکُول (پرخور)، خَدُوم (بسیار خدمتگذار) 
8. فَعِیل، مانند: رَحِیم (بسیار مهربان)، عَلِیم (بسیار دانا) 

نکته: صیغه‌ی مذکر و مؤنث در اسم مبالغه معمولا یکسان است و تایى (ة) که گاهی در آخر آن آورده می‌شود، دلالت بر کثرت مبالغه دارد; مانند: 
عَلَّامَة (بسیار بسیار دانا)، فَهَّامَة (بسیار بسیار با فهم)