حوزه علمیه کوچک ما

معرفه و نکره

تقسیم بندى ششم اسم، تقسیم آن به معرفه و نکره است:

معرفه، اسمی‌ است که معنا و مصداق آن مشخص باشد; مانند:
مُحَمَّد(صلى الله علیه وآله وسلم) (آخرین پیامبر)، اَلْکَعْبَة (خانه خدا)

نکره، اسمی ‌است که معنا و مصداق آن مشخص نباشد; مانند:
رَجُلٌ (مردى)، بَیتٌ (خانه اى)

اقسام معرفه

معرفه بر شش قسم است: 
ضمیر، اسم اشاره، اسم موصول، علم، معرفه به ال و معرفه به اضافه

ضمیر

ضمیر، اسمی‌ است که جانشین اسم ظاهر می‌شود و از تکرار آن جلوگیرى می‌کند; مانند:
جَاءَ الْاُسْتَاذُ وَ هُوَ مُکَرَّمٌ (استاد آمد، در حالى که او مورد احترام بود).

ضمیر بر دو قسم است: متصل و منفصل 

ضمیر متصل، ضمیرى است که به تنهایى استعمال نمی‌شود; بلکه پیوسته به کلمه دیگر (اسم، فعل و یا حرف) متصل است; مانند:
ضمیر تَ در ضَرَبْتَ (تو یک مرد زدى)
ضمیر کَ در نَصَرَکَ (آن مرد تو را یارى کرد)

ضمیر منفصل، ضمیرى است که به تنهایى و به صورت مستقل استعمال می‌شود; مانند:
هُوَ (او)، نَحْنُ (ما)

اقسام ضمیر منفصل

ضمیر منفصل دو حالت دارد: حالت رفعى و حالت نصبى

۱. ضمایر حالت رفعى عبارتند از: 

غایب:

مذکر

1. مفرد: هُوَ: او (یک مرد) 
2. مثنى: هُمَا: ایشان (دو مرد)
3. جمع: هُمْ: ایشان (چند مرد) 

مونث

4. مفرد: هِیَ: او (یک زن) 
5. مثنى: هُمَا: ایشان (دو زن) 
6. جمع: هُنَّ: ایشان (چند زن) 

مخاطب:

مذکر

7. مفرد: أَنْتَ: تو (یک مرد) 
8. مثنى: أَنْتُمَا: شما (دو مرد) 
9. جمع: أَنْتُمْ: شما (چند مرد) 

مونث

10. مفرد: أَنْتِ: تو (یک زن) 
11. مثنى: أَنْتُمَا: شما (دو زن) 
12. جمع: أَنْتُنَّ: شما (چند زن) 

متکلم:

13. وحده: أَنَا: من (مرد یا زن) 
14.مع الغیر: نَحْنُ: ما (دو یا چند مرد یا زن) 

2. ضمایر حالت نصبى عبارتند از: 

1. إِیَّاهُ: او (یک مرد) را 
2. إِیَّاهُمَا: ایشان (دو مرد) را 
3. إِیَّاهُمْ: ایشان (چند مرد) را 
4. إِیَّاهَا: او (یک زن) را 
5. إِیَّاهُمَا: ایشان (دو زن) را 
6. إِیَّاهُنَّ: ایشان (چند زن) را 
7. إِیَّاکَ: تو (یک مرد) را 
8. إِیَّاکُمَا: شما (دو مرد) را 
9. إِیَّاکُمْ: شما (چند مرد) را 
10. إِیَّاکِ: تو (یک زن) را 
11. إِیَّاکُمَا: شما (دو زن) را 
12. إِیَّاکُنَّ: شما (چند زن) را 
13. إِیَّایَ: من را 
14. إِیَّانَا: ما را 

اقسام ضمیر متصل

ضمیر متصل سه حالت دارد: حالت رفعى، حالت نصبى و حالت جرّى. 

1. ضمایر متصل رفعى، در فعل‌ها به کار می‌روند و بر دو قسمند: 

بارز (آشکار)، مانند:
تَ، تُمَا، تُمْ ، در ضَرَبْتَ، ضَرَبْتُمَا، ضَرَبْتُمْ
مُستَتِر (پنهان)، مانند:
هُوَ ىِ پنهانِ در ضَرَبَ

ضمایر رفعى بارز، یازده موردند که ده تاى آنها در فعل ماضى است و عبارتند از:
در غایب: ا، و، نَ
در مخاطب: تَ، تُمَا، تُمْ، تِ، تُنَّ
در متکلم: تُ، نَا.
و یک ضمیر هم در فعل مضارع است، در مفرد مؤنث مخاطب: یاء (یـ) در تَضْرِبِینَ. 
بعضى از این ضمایرِ یازده گانه‌ی بارز، عیناً در فعلهاى مضارع و امر تکرار می‌شوند; مانند: 
الف (ا) در یَضْرِبَانِ، تَضْرِبَانِ، اِضْرِبَا
واو (و) در یَضْرِبُونَ، تَضْرِبُونَ، اِضْرِبُوا
نون (نَ) در یَضْرِبْنَ، تَضْرِبْنَ، اِضْرِبْنَ
یاء (ى) در تَضْرِبِینَ، اِضْرِبِی

ضمایر رفعى مستتر، با حذف ضمایر تکرارى،‌ پنج ضمیرند: 
ماضى مضارع
صیغه 1 ← ضَرَبَ (هُوَ) یَضْرِبُ (هُوَ)
صیغه 4 ← ضَرَبَتْ (هِیَ) تَضْرِبُ (هِیَ)
صیغه 7 ← تَضْرِبُ (أَنْتَ)
صیغه 13 ← أَضْرِبُ (أَنَا)
صیغه 14 ← نَضْرِبُ (نَحْنُ)

۲. ضمایر متصل نصبى

ضمایر متصل نصبى عبارتند از: 
هُ، هُمَا، هُمْ،‌ ها، هُمَا، هُنَّ، کَ، کُمَا، کُمْ، کِ، کُمَا، کُنَّ، ى، نَا
این ضمایر پس از فعل ماضى، مضارع و امر آورده می‌شوند; مانند:
هُ در نَصَرَهُ (او را یارى کرد)، یَنْصُرُهُ (او را یارى می‌کند)، اُنْصُرْهُ (او را یارى کن)

۳. ضمایر متصل جرّى

ضمایر متصل جرّى، همان ضمایر متصل نصبى هستند که پس از اسم و یا حروف جر مانند: مِنْ (از)، لَـ (براى)، فِی (در) آورده می‌شوند; مانند: 
کِتَابُهُ، مِنْهُ، لَهُ