حوزه علمیه کوچک ما

بعد از آشنایى اجمالى با اقسام اسم، مناسب است که با روش تجزیه‌ی اسم آشنا شویم. همچنان‌که گفته شد، بهترین روش جهت انجام تجزیه‌ی کلمات، استفاده از جدول‌هاى تجزیه است. 
جهت آشنایى بیشتر با کیفیت تجزیه اسم، به صورت نمونه، ده اسم مورد تجزیه و تحلیل صرفى قرار گرفته است.

توضیحاتى در مورد جدول تجزیه اسم

در جدول تجزیه‌ی اسم، هشت ستون به شرح ذیل وجود دارد: 

ستون اوّل: بیانگر شماره‌ی سوره و آیه اى است که اسم در آن به کار رفته است.
ستون دوم: خود اسم در آن آورده شده است.
ستون سوم: به مصدر یا غیرمصدر بودن آن اشاره دارد. باید توجه داشت کلیه‌ی کلماتى که از حیث صیغه و ساخت، مصدر باشند، تحت عنوان مصدر از آنها یاد شده و بر سایر اسم ها، غیرمصدر اطلاق گردیده است.
ستون چهارم: جامد یا مشتق بودن اسم را مشخص کرده است. مقصود از مشتق، معناى اصطلاحى آن است که به کلمات هشت گانه ذیل گفته می‌شود: اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم تفضیل، اسم مبالغه، اسم مکان اسم زمان و اسم آلت. بر هر کلمه اى که جزء یکى از این هشت دسته نباشد، جامد اطلاق می‌شود. 
در مقابل این دو،‌ جامد و مشتق لغوى قرار دارد که در اینجا مدنظر نیست. مشتق لغوی کلمه اى است که داراى اصل بوده و از کلمه‌ی دیگر گرفته شده باشد; اعم از اینکه مشتق اصطلاحى باشد یا نباشد; مانند: عَلِمَ، اِسْتَعْلَمَ، تَعَلَّمَ، عَالِمَ، مُتَعَلِّم که همگى از اصل عِلْم گرفته شده اند. جامد لغوى نیز کلمه اى است که از کلمه‌ی دیگرگرفته نشده باشد; یعنى حروف آن، ابتدائاً از حروف الفبا اخذ شده باشد; مانند: شَجَر (درخت) و نَصْر (یارى کردن).
ستون پنجم: در آن، به مفرد، مثنى و جمع بودنِ کلمات اشاره شده، و نوع جمع نیز تعیین گردیده است: جمع مذکر سالم، جمع مؤنث سالم و جمع مکسر. مفرد جمع‌هاى مکسر نیز در همین ستون آورده می‌شود.
ستون ششم: در آن، به مذکر یا مؤنث بودن اسم اشاره شده و برخى از اقسام مؤنث معین شده است.
ستون هفتم: به معرفه یا نکره بودن کلمه اشاره دارد. در ضمن، نوع معرفه‌ی کلمات نیز تعیین می‌گردد.
ستون هشتم: در آن به ترجمه‌ی اسم، اشاره می‌شود.