درس سوم: حرکات،‌ تنوین، ضوابط

الفباى زبان عربى

هر کلمه، از یک یا چند حرف به وجود می‌آید که مجموع آنها را الفبا یا حروف هجاء می‌نامند. الفباى عربى، همان الفباى فارسى است; بجز چهار حرف پ، چ، ژ، گ که آنها عبارتند از:
ا، ء، ب، ت، ث، ج، ح، خ، د، ذ، ر، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ک، ل، م، ن، ه، و، ى

اسامی‌حروف الفبا

الف، همزه، باء، تاء، ثاء، جیم، حاء، خاء، دال، ذال، راء، زاء، سین، شین، صاد، ضاد، طاء، ظاء، عین، غین، فاء، قاف، کاف، لام، میم، نون،‌هاء، واو، یاء.

 حرکت و سکون

در زبان عربى، وسیله‌ی تلفظ حروف، حرکت است و در این زبان، سه حرکتِ فتحه ــَ ، کسره ــِ و ضمه ــُ وجود دارد. 
حرف فتحه دار را مفتوح ، کسره دار را مکسور ، و ضمه دار را مضموم می‌گویند; مانند: کُتِبَ که در آن «کاف» مضموم و «تاء» مکسور و «باء» مفتوح است.
حرفى که حرکت نداشته باشد، ساکن نامیده می‌شود و علامت آن سکون ــْ است; مانند: حرف ذْ و بْ در کلمه اِذْهَبْ . 

تنوین

تنوین، نون ساکنى در آخر بعضى از کلمات عربى است که خوانده می‌شود; ولى نوشته نمی‌شود. این علامت، به صورت حرکت مکرّر نشان داده می‌شود و بر سه قسم است:
تنوینِ رفع ـٌ ، مانند: رَحْمَةٌ که خوانده می‌شود رَحْمَتُنْ
تنوینِ نصب ـً ، مانند: رَحْمَةً که خوانده می‌شود رَحْمَتَنْ
تنوینِ جر ـٍ ، مانند: رَحْمَةٍ که خوانده می‌شود رَحْمَتِنْ

ضوابط

افزون بر حرکات و تنوین‌هاى یاد شده، علامت‌هاى دیگرى نیز در نوشتن به کار می‌روند که ضوابط نام دارند و عبارتند از: شدّ، مدّ، همزه قطع، همزه وصل.

شدّ، علامت تکرار حرف است و به شکل دندانه سین ( ــّ ) روى حرف گذاشته می‌شود; مانند:
أَوَّل، یُعَلِّمُ

مدّ، علامت تلفّظِ حرف به صورت کشیده است و به شکل ( ــ‍ ) در بالاى حرف قرار می‌گیرد; مانند:
سَا ءَ، سُوءُ، سِىءَ

همزه‌ی قطع، همزه اى است که همه جا ثابت است و تلفّظ می‌شود، و علامت آن شش کوچک ( ء) می‌باشد; مانند:
أَکْرَمَ زَیدٌ سَعیداً، یَا زَیْدُ أَکْرِمْ سَعیداً

همزه‌ی وصل، همزه اى است که در ابتداى کلام، از نظر تلفظ ثابت می‌ماند; ولى در میان کلام از بین می‌رود و کلمه ماقبل خود را به مابعد وصل می‌کند و علامت آن صاد کوچک ( صـ ) است; مانند:
اَلْحَمْدُلِلَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ