مصدر، اسمی است که واقع شدن کارى یا پدید آمدن حالتى رابدون دلالت بر زمان بیان می‌کند; مانند:
واقع شدن کار ← ضَرْب (زدن)، کِتَابَة (نوشتن)
پدید آمدن حالت ← حُسْن (نیکویى)، کَرامَة (بزرگوارى)
غیر مصدر، برخلاف مصدر بر انجام کار یا پدید آمدن حالت، دلالت نمی‌کند; مانند:
قَلَم، بَاب، جِدار، سَعید، رَجُل، عَالِم
اقسام مصدر
مصدر داراى اقسام متعددى است که برخى از آنها عبارت است از: مصدر اصلى، مصدر میمى، مصدر مرّة، مصدر نوعى.
مصدر اصلى
بر دو قسم است: مصدر افعال ثلاثى مجرد، مصدرافعال غیر ثلاثى مجرد
مصدر افعال ثلاثى مجرد
هر فعل ثلاثى مجرد، داراى مصدر خاص خود است که قاعده‌ی خاصى ندارد و سماعى است.
وزن‌هاى مشهور مصدر ثلاثى مجرد عبارتند از:
1. فَعْل، مانند: فَتْح، ضَرْب
2. فِعْل، مانند: عِلْم، فِسْق
3. فُعْل، مانند: شُرْب، صُنْع
4. فَعَل، مانند: فَرَح، کَرَم
5. فَعَلَة، مانند: عَجَلَة، غَلَبَة
6. فِعَالة، مانند: زِرَاعَة، وِلاَیَة
7. فَعَال، مانند: ذَهَاب، جَمَال
8. فِعَال، مانند: إِیَاب، صِیَام
9. فُعَال، مانند: سُؤَال، زُکَام
10. فَعَلان، مانند: جَولان، نَوَسان
11. فَعَالة، مانند: فَصَاحة، صَنَاعة
12. فُعُول، مانند: خُرُوج، حُضُور
مصدر افعال غیر ثلاثى مجرد
مصادر افعال غیر ثلاثى مجرد که شامل فعل‌هاى ثلاثى مزید، رباعى مجرد و رباعى مزید می‌شوند; داراى وزن‌هاى خاصى هستند که در درس‌هاى یازدهم تا شانزدهم با آنها آشنا شدید و عبارت بودند از:
إِفْعَال، تَفْعِیل، مُفَاعَلة، تَفَاعُل، تَفَعُّل، اِفتِعَال، اِنْفِعَال، اِفعِلاَل، اِسْتِفعَال، اِفْعِیلاَل، فَعْلَلَة، تَفَعْلُل، اِفْعِلاّل
مصدر میمى
مصدر میمى، اسمی است که بر انجام کارى یا پدید آمدن حالتى دلالت می‌کند و در ابتداى آن میم زاید وجود دارد. مصدر میمی در ثلاثى مجرد داراى دو وزن است:
مَفْعَل، مانند: ضَرَب ← مَضْرَب (زدن)، قَتَلَ ← مَقْتَل (کشتن)
مَفْعِل، مانند: وَعَد ← مَوْعِد (وعده دادن)، وَرَدَ ← مَوْرِد (وارد شدن).
مصدر مرّه
مصدر مرّه، اسمی است که بر یک بار واقع شدن کار یا حالتى دلالت می‌کند.
این مصدر، در ثلاثى مجرد، بر وزن فَعْلَة است; مانند:
جَلْسَة (یک بار نشستن)، ضَرْبَة (یک بار زدن)
مصدر نوعى
مصدر نوعى، اسمی است که نوع و هیأت کار یا حالت را بیان می‌کند. و در ثلاثى مجرد، بر وزن فِعْلَة است; مانند:
جِلْسَة (نوعى نشستن)، فِطْرَة (نوعى آفرینش)