عَلَم
عَلَم، اسمی است که نام انسان یا حیوان یا مکان و شىء معیّن باشد; مانند:
حُسَیْن(علیه السلام)، ذُوالْجنَاح، کَرْبَلاء، قُرْآن
در آغازِ برخى از اسم‌هاى عربى، أب یا اِبْن و یا أُمّ آورده می‌شود که به این نوع علم، کنیه گویند; مانند:
أَبُوتُرَاب، أَبُوجهل، اِبْن سِینا، أُمّ کُلْثُوم
گاهى به منظور مدح یا سرزنش افراد، بر روى آن‌ها نامی گذاشته می‌شود که به این نوع عَلَم، لقب گفته می‌شود; مانند:
براى مدح: سَیِّدُ الشُّهَدَاء، فَخْرُ الاِسْلاَم
براى ذمّ: مُذِلُّ الْمُؤْمِنِینَ، مُنکِرُ الْحَقّ
معرفه به اَلْ
به اسمی که به وسیله‌ی اَلْ معرفه شده باشد، معرفه به اَلْ گویند; مانند:
کِتَابٌ (کتابى) ← اَلْکِتَاب (آن کتاب)
اِشْتَرَیْتُ کتاباً، ثُمَّ بِعْتُ الْکِتَابَ (کتابى را خریدم، سپس همان کتاب را فروختم).
در این مثال کتاب اوّل نکره، و کتاب دوم به وسیله اَلْ معرفه شده است.
معرفه به اضافه
هر اسم نکره اى که به یکى از اسم‌هاى معرفه‌ی پنجگانه ـ که ذکر آن‌ها گذشت ـ اضافه شود، معرفه می‌گردد و در اصطلاح به این معرفه، معرفه به اضافه می‌گویند; مانند کلمه‌ی کتاب در مثال‌هاى ذیل که نکره بوده و پس از اضافه شدن، معرفه شده است.
اضافه به ضمیر؛ مانند: کِتَابُکَ (کتاب تو)
اضافه به اسم اشاره؛ مانند: کِتَابُ هَـذا الرَّجُلِ (کتاب این مرد)
اضافه به موصول؛ مانند: کِتَابُ الَّذِی قَرَأْتُهُ (کتابى که خواندم)
اضافه به علم؛ مانند: کِتَابُ اللَّهِ (کتاب خدا)
اضافه به معرفه‌ی به اَل؛ مانند: کِتَابُ الرَّجُلِ (کتاب آن مرد)