مصغّر
مصغّر، اسمی است که در آن تغییر ویژه اى صورت گرفته تا بر تحقیر یا تقلیل و یا اِبراز مهربانى دلالت کند; مانند:
رَجُل ← رُجَیْل (مردک)، عبد ← عُبَیْد (بنده‌ی حقیر و کوچک)
روش ساختن اسم مصغّر
براى مصغّر ساختن اسم ثلاثى، باید حرف اوّل آن را مضموم و حرف دوم را مفتوح و بعد از آن یاء ساکن اضافه کنیم; مانند:
رَجُل ← رُجَیْل، جَبَل ← جُبَیْل
در اسمی که بیش از سه حرف دارد، علاوه بر تغییرات فوق، باید حرف بعد از یاء را نیز مکسور کنیم; مانند:
دِرْهَم ← دُرَیْهِم (دِرهمِ خُرد)، جَعْفَر ← جُعَیْفِر (جعفر کوچک)
چند نکته
1. اگر حرف دوم کلمه اى الف یا یاء باشد، به واو تبدیل می‌شود; مانند:
حَامِد ← حُوَیْمِد، عَالِم ← عُوَیْلِم
2. اگر حرف سوم کلمه اى الف یا واو باشد، به یاء تبدیل و در یاء ادغام می‌شود; مانند:
کِتَاب ← کُتَیْـیِـب ← کُتَـیـِّب
عَجوز ← عُجَیْـیِـز ← عُجَیِّز
3. مصغر برخى از کلمات به صورت ذیل است:
أَب ← أُبَیّ، اِبْن ← بُنَیّ، أَخ ← أُخَیّ، بِنْت ← بُنَیَّة، شَمْس ← شُمَیْسَة، سَلْمَان ← سُلَیْمَان، حَمْرَاء ← حُمَیْراء، سَفَرْجَل ← سُفَیْرِج، مِصْبَاح ← مُصَیْبِح، مُحْسِن ← مُحَیْسِن.
منسوب
منسوب، اسمی است که به آخر آن یاء مشدّد ماقبل مکسور (ــِ یّ) افزوده بشود تا بر انتساب صاحب اسم به چیزى، یا کسى و یا جایى دلالت کند; مانند:
إِسْلاَم ← إِسْلاَمِیّ (منسوب به اسلام)
حُسَین ← حُسِینیّ (منسوب به حسین)
اِیَران ← اِیرَانِیّ (منسوب به ایران)
توجه:
1. اگر در آخر اسمی تاء تأنیث باشد، هنگام نسبت، تاء حذف می‌شود; مانند:
فَاطِمَة ← فَاطِمِیّ، مَدِینَة ← مَدَنِیّ
2. اگر در آخر اسمی الف مقصوره باشد، در حالت نسبت، قلب به واو می‌شود; مانند:
مُوسَى ← مُوسَوِیّ، مَوْلَى ← مَوْلَوِیّ
3. براى ساختنِ اسم منسوب، قواعد خاصى در کلمات مختلف اجرا می‌شود که پس از منسوب شدن به صورت ذیل در می‌آیند:
بَیْضَاء ← بَیْضَاوِیّ، سَمَاء ← سَمَاوِیّ، اَلْقَاضِی ← اَلْقَاضِیّ (اَلْقَاضَوِیّ)، اَلرّاعِی ← اَلرّاعِیّ (اَلرَّاعَوِیّ)، أَخ ← أَخَوِیّ، أَب ← أَبَوِیّ، سَنَة ← سَنَوِیّ، دَم ← دَمَوِیّ، رَبّ ← رَبّانِیّ، رُوح ← رُوحانیّ.