امر به صیغه
امر به صیغه، از شش صیغهی مخاطب فعل مضارع به ترتیب ذیل ساخته میشود:
1. حرف مضارعه (ت) را از اوّل آن بر میداریم: تَضْرِبُ > ضْرِبُ
2. علایم رفع را از آخر آن حذف مینماییم: ضْرِبُ > ضْرِبْ
نکتهی مهم:
هر گاه حرف مضارعه را حذف کنیم و پس از آن حرف ساکنى وجود داشته باشد; مانند: تَضْرِبُ، که پس از حذف (ت) میشود «ضْرِبْ» باید همزه اى بر سر آن درآوریم، چون ابتدا به ساکن در عربى مشکل یا مُحال است; پس میشود: ضْرِبْ > اِضْرِبْ
توجه: حرکت همزه، بستگى به حرکت عین الفعل مضارع دارد.
الف) اگر عین الفعل مضارع، مفتوح و یا مکسور بود، همزه را کسره میدهیم; مانند:
تَضْرِبُ < ضْرِب < اِضْرِب < اِضْرِب
تَعْلَمُ < عْلَم < اِعْلَم < اِعْلَم
ب) اگر عین الفعل مضارع، مضموم بود، همزه را ضمّه میدهیم; مانند:
تَنْصُرُ > نْصُرُ > اُنْصُرُ > اُنْصُرْ
نمونهی صرفِ امرِ حاضر «یَضْرِبُ»
مخاطب
مذکر:
1. مفرد: اِضْرِبْ: (تو یک مرد) بزن
2. مثنی: اِضْرِبا: (شما دو مرد) بزنید
3. جمع: اِضْرِبُوا: (شما مردان) بزنید
مونث :
4. مفرد: اِضْرِبِی: (تو یک زن) بزن
5. مثنی: اِضْرِبا: (شما دو زن) بزنید
6. جمع: اِضْرِبْنَ: (شما زنان) بزنید
نمونهی صرف چهارده صیغهی امر از فعل (نَصَرَ ـُ ):
غایب
مذکر
1. مفرد: لِیَنْصُرْ: (آن یک مرد) باید یارى کند
2. مثنی: لِیَنْصُرا: (آن دو مرد) باید یارى کنند
3. جمع: لِیَنْصُرُوا: (آن مردان) باید یارى کنند
مونث
4. مفرد: لِتَنْصُرْ: (آن یک زن) باید یارى کند
5. مثنی: لِتَنْصُرا: (آن دو زن) باید یارى کنند
6. جمع: لِیَنْصُرْنَ: (آن زنان) باید یارى کنند
مخاطب
مذکر
7. مفرد: اُنْصُرْ: (تو یک مرد) یارى کن
8. مثنی: اُنْصُرَا: (شما دو مرد) یارى کنید
9. جمع: اُنْصُرُوا: (شما مردان) یارى کنید
مونث
10. مفرد: اُنْصُرِی: (تو یک زن) یارى کن
11. مثنی: اُنْصُرا: (شما دو زن) یارى کنید
12. جمع: اُنْصُرْنَ: (شما زنان) یارى کنید
متکلم
13. وحده: لِاَنْصُرْ: (من) باید یارى کنم
14. مع الغیر: لِنَنْصُرْ: (ما) باید یارى کنیم