درس اول: علم صرف

براى آموختن هر زبانى، نخست لازم است با قواعد آن زبان آشنا شویم. به این قواعد در زبان فارسى دستور زبان، در زبان انگلیسى گرامر و در زبان عربى صرف و نحو گفته می‌شود. 

علوم عربى

علوم عربى که به آن، علوم ادبى نیز گفته می‌شود، منحصر در صرف و نحو نیست; بلکه چهارده علم می‌باشند که عبارتند از: صرف، نحو، لغت، اشتقاق، کتابت، قرائت، تجوید، معانى، بیان، بدیع، شعر، انشا، اَمثال و تاریخ ادبیات.

از مهمترین این علوم، صرف، نحو و لغت است که آشناىِ با آنها تا حدودى می‌تواند به زبان قرآن ـ که زبان عربى است ـ مسلط شود و توانایى بهره بردارى از آیات، روایات، زیارات و ... را به دست آورد. این کتاب، شما را با علم صرف در حد مقدماتى، آشنا می‌سازد. 

علم صرف

تعریف علم صرف: صرف، در لغت به معنى تغییر دادن و در اصطلاح، عبارت است از اینکه چگونه یک کلمه را به شکل‌هاى مختلف در آوریم تا معانى متعددى از آن به دست آید; مثلا کلمه‌ی «نَصْر» به معنای یارى کردن را چگونه به صورت نَصَرَ، یَنْصُرُ، اُنْصُرْ، نَاصِرٌ، مَنصورٌ و .... درآوریم تا معانىِ یارى کرد، یارى می‌کند، یارى کن، یارى کننده، یارى شده و ... از آن به دست آید.

فایده‌ی علم صرف

همچنانکه در تعریف علم صرف گفته شد، برخى از کلمه‌ها از کلمات دیگر گرفته می‌شوند. فایده‌ی مهم علم صرف این است که به وسیله آن می‌توان کلمات را شناخت و براى معانى موردنظر، کلمات مناسب ساخت; بنابراین، فایده‌ی علم صرف، آشنایى با چگونگى کلمه سازى و کلمه شناسى است. 

موضوع علم صرف

موضوع علم صرف، کلمه است; زیرا این علم، درباره‌ی ساختمان کلمه بحث می‌کند و به همین لحاظ به آن، علمِ کلمه شناسى و کلمه سازى نیز می‌توان گفت.