در ادامه سیر مطالعاتی این حوزه، به بحث علم معانی و بیان می پردازیم.
این علم از ارکان بلاغت محسوب میشود. علم معانی اصول و قواعدی را آموزش میدهد که میتوان با آنها لفظ را مطابق با مقتضای حال، به کار برد. اموری هم چون تقدیم، تأخیر و حذف و یا ذکر هر یک از ارکان جمله و فصل و وصل کلام به هم.... مباحث این علم را تشکیل میدهند.
علم بیان نیز علمی است که با آشنایی با قواعد قرآن میتوان یک معنا را با ترکیبهای مختلف بیان کرد، زیرا هر معنایی درجهای از وضوح دارد که دیگری ندارد. و البته این ترکیبها و اسلوبهای مختلف، معنویاند نه لفظی و لذا با قواعد نحوی و معانی متفاوتند. در این علم عنصر خیال نقش اساسی دارد. و مباحث اصلی آن عبارتند از تشبیه و استعاره، حقیقت و مجاز و کنایه.
کتابی که مرجع ما در این درس خواهد بود، جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع تألیف احمد هاشمی، از جمله آثار معاصر در موضوع بلاغت است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه و مباحث مقدماتی و سه بخش است: در بخش اول، «علم معانی» در نه باب و در بخش دوم، «علم بیان» در سه باب و در بخش سوم نیز «علم بدیع» در دو باب تألیف شده که در ذیل هر باب به ترتیب، محسنات معنوی و لفظی عنوان شده است.
ما در این حوزه، متن تلخیص شده این کتاب را بطور روزانه ترجمه و مورد بحث قرار خواهیم داد.