«عرفان نظری»، هستی‌شناسی ارایه شده از سوی عارفان است. آن‌ها پس از درون‌گرایی، توجه به نفس و مراقبه‌ی مستمر در مسیر طریقت، با شهود حقیقت یعنی مقام «فنا» و «بقای پس از فنا» به معرفت‌های حضوری (و نه حصولی) دست یافته و ترجمان آن را در قالب عرفان نظری اسلامی در آثاری فاخر به جامعه‌ی اسلامی و بشری عرضه کرده‌اند.
این معارف نخستین بار در قرن هفتم قمری، توسط «محیی الدین ابن عربی» به صورت یک دستگاه سازوار هستی‌شناختی (که بعدها عرفان نظری نام گرفت) سامان یافت و سپس توسط شاگردان و پیروان وی گسترش یافته و تنظیم گردید.
این هستی‌شناسی ویژه، چنان از عمق و ظرافت برخوردار بود که رقیبی توانمند برای فلسفه و کلام موجود در آن روزگار گردید تا آن که صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، فیلسوف متأله و صاحب حکمت متعالیه، تلاش کرد شکاف میان عقل و شهود را پر کرده و آموزه‌های اساسی عرفان نظری را با فلسفه و استدلال تثبیت نماید. او این توفیق را تکمیل فلسفه دانست.
در سنت حوزوی، آموزش عرفان نظری پس از فراگیری فلسفه و رسیدن به مراحل عالی آن (به ویژه پس از آشنایی با آموزه‌های صدرا در اسفار) آغاز می‌شود. این رویکرد به دلیل عمق و پیچیدگی عرفان نظری از یک سو، مدد رساندن آموزه‌های صدرا برای فهم عرفان نظری از سوی دیگر و ورزش عقلانی‌ای که با فراگیری فلسفه به شکل گسترده حاصل می‌شود از سوی سوم، اتخاذ شده است.
مواد درسی رشته‌ی عرفان نظری در حوزه‌های علمیه به ترتیب عبارتند از کتاب‌های:
- «تمهید القواعد» اثر صائن‌الدین تُرکه
- «شرح فصوص الحکم» نگاشته‌ی محقق قیصری
- «مصباح الانس» به قلم محمد بن حمزه فناری
با توجه به مطلب فوق و همچنین رویکرد «حوزه‌ی علمیه‌ی کوچک ما» در ارایه‌ی نسخه‌ای سبک و فشرده از دروس حوزوی، پیشنهاد می‌گردد که دروس حاضر بعد از دروس فلسفه که در همین سایت قرار دارد، مطالعه شود.
سلسله دروس پیش رو، ویرایشی آزاد، ترکیبی و گاهی توأم با حذف و اضافات از کتاب‌های «آشنایی با مجموعه‌ی عرفان اسلامی» و «آموزش پودمانی مبانی عرفان اسلامی» است که هر دو به نوعی تحریری از درس‌های دوره‌ی عرفان نظری استاد یزدان‌پناه بوده و توسط حجت‌الاسلام علی امینی‌نژاد نگاشته شده‌اند.