درس بیست و هفتم: معتلات - لفیف

لـفیـف
لفیف، کلمه اى است که در حروف اصلى آن، دو حرف عله باشد و بر دو قسم است: مقرون، مفروق.
مقرون، آن است که دو حرف علّه درکنار هم باشند; مانند: طَوَى (پیچاند).
مفروق، آن است که دو حرف علّه از هم جدا باشند; مانند: وَقَى (نگه داشت).

توجه

1. لفیف مقرون، مانند ناقص صرف می‌شود; زیرا در لفیف مقرون فرض می‌شود که عین الفعل، حرف علّه نیست. 

نمونه‌ی صرف لفیف مقرون ازفعل (طَوَى: پیچاند) باذکرشماره‌ی قواعد:

ماضی معلوم: طَوَی
مضارع معلوم: یَطْوِی (5)
امر حاضر: اِطْوِ (8)
 جحد: لَمْ یَطْوِ (10)
 نهی: لَا یَطْوِ (10)
 ماضی مجهول: طُوِیَ (10)
مضارع مجهول: یُطْوَی (5)

۲. صرف لفیف مفروق،‌ هم با رعایت قواعد مثال امکان‌پذیر است و هم با رعایت قواعد ناقص; زیرا لفیف مفروق، هم مثال است و هم ناقص.

ماضی معلوم: وَقی
مضارع معلوم: یَقِی (5)
 امر حاضر: قِ (8)،(1)
جحد: لَمْ یَقِ (10)
نهی: لا یَقِ (10)
ماضی مجهول: وُقِیَ (10)
مضارع مجهول: یُوقی (5)

توضیح:

1. یَقِی در اصل یَوْقِىُ بوده که طبق قاعده‌ی (1) واو آن حذف شده است: 
یَوْقِیُ ← یَقِیُ، و طبق قاعده‌ی (8) ضمه‌ی آخرش نیز حذف شده است:
یَقِیُ ← یَقِی.

2. قِ در اصل تَقِی بوده، براى ساختن امر حاضر، حرف مضارعه‌ی آن حذف شده و یاء آخر آن نیز طبق قاعده‌ی (10) حذف شده است: 
تَقِی ← قِی ← قِ (نگهدار)  تَفی ← فِی ← فِ (وفا کن)

نمونه‌ی صرف لفیف مفروق از فعل: وَقَی (نگه داشت)

ماضی معلوم:

وَقَی(نگه داشت) وَقَیَا وَقَوْا وَقَتْ وَقَتَا وَقَیْنَ وَقَیْتَ وَقَیْتُمَا وَقَیْتُمْ وَقَیْتِ وَقَیْتُمَا وَقَیْتُنَّ وَقَیْتُ وَقَیْنَا

ماضی مجهول:

وُقِیَ (نگه داشته شد) وُقِیَا وُقُوا وُقِیَتْ وُقِیتَا وُقِینَ وُقِیتَ وُقِیتُمَا وُقِیتُمْ وُقِیتِ وُقِتُمَا وُقِیتُنَّ وُقِیتُ وُقِینَا

مضارع معلوم:

یَقی (نگه می دارد) یَقِیَانِ یَقُونَ تَقِی تَقِیَانِ یَقیِنَ تَقِی تَقِیَانِ تَقُونَ تَقِینَ تَقِیَانِ تَقِینَ أَقِی نَقِی

مضارع مجهول:

یُوقَی (نگه داشته می شود) یُوقَیَانِ یُوقَوْنَ تُوقَی تُوقَیَانِ یُوقَیْنَ تُوقَی تُوقَیَانِ تُوقَوْنَ تُوقَیْنَ تُوقَیَانِ تُوقَیْنَ أُوقَی نُوقَی

امر معلوم:

لِیَقِ (باید نگه دارد) لِیَقِیَا لِیَقُوا لِتَقِ لِتَقِیَا لِیَقِینَ قِ قِیَا قُوا قِی قِیا قِینَ لِأَقِ لِنَقِ