اسم بر دو قسم است: مذکر و مؤنث
اسم مذکر، اگر بر انسان یا حیوان نر دلالت کند، مذکر حقیقى و در غیر این صورت، مذکر مجازى است.
مذکر حقیقى، مانند:
رَجُل (مرد)، جَمَل (شتر نر)، دِیک (خروس)
مذکر مجازى، مانند:
شَمْس (خورشید)، قَلَم (وسیله نوشتن)، جِدَار (دیوار)
اسم مؤنث، اگر بر انسان یا حیوان ماده دلالت کند، مؤنث حقیقى و در غیر این صورت، مؤنث مجازى است.
مؤنث حقیقى، مانند:
اِمْرَأة (زن)، نَاقَة (شتر ماده)، دَجاجَة (مرغ)
مؤنث مجازى، مانند:
شَمْس (خورشید)، سَبُّورَة (تخته سیاه)، عَیْن (چشم)
علامت‌هاى مؤنث
مؤنث داراى سه علامت است:
1. تاء(ة)، مانند: فَاطِمَة، نَاقَة، طَلْحَة
2. الف مقصوره، مانند: کُبْرى، عَطْشى، طُوبى
3. الف ممدوده، مانند: حَمْرَاء، صَحْرَاء، عَوْجَاء
اقسام مؤنث
مؤنث بر چهار قسم است:
1 و 2. مؤنث حقیقى و مجازى که بحث آن گذشت.
3. مؤنث لفظى، و آن اسمی است که یکى از علامت‌هاى مؤنث را داشته باشد; مانند:
فَاطِمَة، کُبْرَى، صَحْرَاء، حَمزَة
4. مؤنث معنوى، و آن اسمی است که علامت تأنیث ندارد; ولى بر مؤنث دلالت می‌کند; مانند:
مَرْیَمْ، زَیْنَب، شَمْس
توجه: برخى از اسم‌ها ممکن است دو قسم از اقسام مؤنث را شامل شود، مانند:
حقیقى و لفظى ، مانند: فَاطِمَة، مُؤمِنَة
حقیقى و معنوى ، مانند: مَریَم، زَینَب
مجازى و لفظى ، مانند: سَبُّورَة، صَحْرَاء
مجازى و معنوى ، مانند: عَیْن، شَمْس
لفظى فقط ، مانند: معاویة، طَلْحَة، که این دو اسم، مذکر حقیقى و مؤنث لفظى می‌باشند.