اسم اشاره
اسم اشاره، اسمی است که به وسیله‌ی آن به شخص یا چیز معینى اشاره می‌شود; مانند:
هَذا (این)، ذَلِکَ (آن)، أُولَـئِکَ (آنان)
اقسام اسم اشاره
اسم اشاره بر دو قسم است: اسم اشاره‌ی قریب، اسم اشاره‌ی بعید.
کلمه‌هایى که براى اشاره به نزدیک (قریب) در صیغه‌هاى مختلف به کار می‌روند، عبارتند از:
مذکر:
1. مفرد: ذَا
2. مثنى: ذَانِ، ذَیْنِ
3. جمع: أُولاَءِ
مؤنث:
4. مفرد: تِی یا ذِهِ
5. مثنى: تَانِ، تَیْنِ
6. جمع: أُولاَءِ
معمولا بر سر این اسم‌هاى اشاره «هاء» تنبیه آورده می‌شود:
هَـذَا، هَـذانِ (هَـذَیْنِ)، هَـؤُلاَء
هَـذهِ، هاتَانِ (هَاتَیْنِ)، هَـؤُلاَء
کلماتى که براى اشاره به دور (بعید) به کار می‌روند; عبارتند از:
مذکر:
1. مفرد: ذَلِکَ
2. مثنى: ذَانِکَ، ذَیْنِکَ
3.جمع: أُولَـئِکَ (أُولاَلِکَ)
مؤنث:
4. مفرد: تِلْکَ
5. مثنى: تَانِکَ، تَینِکَ
6.جمع: أُولَـئِکَ (أُولاَلِکَ)
توجه: براى اشاره به مکان، از کلمات ذیل استفاده می‌شود:
هُنَا، هَـهُنَا (اینجا)
هُنَاکَ، هُنَالِکَ، ثَمَّ (آنجا)
اسم موصول
اسم موصول، اسمی است که معنى آن به وسیله‌ی جمله اى که پس از آن می‌آید، تمام می‌شود. به جمله‌ی پس از موصول، صله می‌گویند; مانند:
هُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمَـوَاتِ وَالاْرْضَ. (او کسى است که آسمان‌ها و زمین را آفرید)
الَّذِى موصول و جمله‌ی خَلَقَ السَّمـوَاتِ وَالاْرضَ صله است که معناى الَّذِى به وسیله این جمله تمام و کامل شده است.
انواع اسم موصول
موصول دو نوع است: خاص، مشترک.
موصول خاص; براى هر یک از مفرد، مثنى، جمع و مذکر و مؤنث، لفظی خاص دارد که عبارتند از:
مذکر
1. مفرد: اَلَّذِی (کسى که، که)
2. مثنى: اَللَّذَانِ، اَللَّذَیْنِ (دو شخصى که، که)
3. جمع: اَلَّذِینَ (کسانى که، که)
مؤنث
4. مفرد: اَلَّتِی (کسى که، که)
5. مثنى: اَللَّتَانِ، اَللَّتَیْنِ (دو شخصى که، که)
6. جمع: اَللَّاَتِی، اَللَّوَاتِی (کسانى که، که)
موصول مشترک; براى مفرد، مثنى، جمع و مذکر و مؤنث لفظ مشترک دارد که عبارتند از:
مَنْ (کسى که، آنکه)، مَا (چیزى که، آنچه)، مانند:
لاَ أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ (آنچه را شما می‌پرستید، نمی‌پرستم).
ما:موصول مشترک، تَعْبُدُونَ: صله