درس دوم: معرب و مبنی

کلمه‌ای که آخر آن به سبب عواملِ داخل بر آن تغییر کند «معرب»؛ و کلمه‌ای که آخر آن به سبب عوامل تغییر نکند «مبنی» نامیده می‌شود.

به دو مثال زیر توجه کنید: جاءَ هذا، جاءَ زیدٌ.

در هر دو مثال، جاءَ «فعل» و کلمه‌ی بعد «فاعل» است، و از طرفی جاء «عامل» و کلمه‌ی بعد «معمول» می‌باشد، ولی آخر کلمه‌ی «هذا» تغییر نکرده است، به خلاف «زید» که حرف آخر آن مضموم شده است.

کلماتی مانند «هذا» را «مبنی» و کلماتی مثل «زید» را «معرب» می‌نامند.

همه‌ی حروف مبنی هستند، ولی اسم و فعل این گونه نبوده و بعضی معرب و بعضی مبنی می‌باشند.

چند مثال معرب و مبنی:

اسم معرب: رَجُل، قَلَم، کِتاب.

اسم مبنی: هذا، الّذی، هُوَ.

فعل معرب: یضرِبُ، أن یضرِبَ، لَم یضرِب.

فعل مبنی: ضَرَبَ، اِضرب، یضرِبنَ.