فعل رباعى، فعلى است که داراى چهار حرف اصلى می‌باشد و بر دو قسم است: 1. رباعى مجرد 2. رباعى مزید
باب رباعى مجرد
فعل رباعى مجرد داراى یک باب است: فَعْلَلَة
باب فَعْلَلَة
فعل رباعى مجرد ماضى، مضارع و مصدر آن بر وزن‌هاى ذیل می‌آید.
فَعْلَلَ یُفَعْلِلُ فَعْلَلَة
زَلْزَلَ > زَلْزَلَ یُزَلْزِلُ زَلْزَلَة
دَحْرَجَ > دَحْرَجَ یُدَحْرِجُ دَحْرَجَة
بقیه‌ی موارد کاربرد باب فعللة بدین قرار است:
هَلْ یُزَلْزِلُ لاَیُزَلْزِلُ لاَیُزَلْزِلْ لَمْ یُزَلْزِلْ أَنْ یُزَلْزِلَ زَلْزِلْ لِیُزَلْزِلْ
مصدر این باب در بعضى موارد بر وزنِ فِعْلال نیز می‌آید; مانند:
زِلْزَال، دِحْرَاج
نمونه‌ی صرف چهارده صیغه‌ی ماضى فعل زَلْزَلَ:
زَلْزَلَ زَلْزَلاَ زَلْزَلُوا زَلْزَلَتْ زَلْزَلَتَا زَلْزَلْنَ
زَلْزَلْتَ زَلْزَلْتـُمَا زَلْزَلْتُمْ زَلْزَلْتِ زَلْزَلْتـُمَا زَلْزَلْتُنَّ
زَلْزَلْتُ زَلْزَلْنَا
باب‌هاى رباعى مزید
فعل رباعى مزید، داراى دو باب است: تَفَعْلُل و اِفْعِلاّل
باب تَفَعْلُل
هر فعل رباعى مجردى که به باب تَفَعْلُلْ برود، ماضى، مضارع و مصدر آن بر وزن‌هاى ذیل می‌آید.
تَفَعْلَلَ یَتَفَعْلَلُ تَفَعْلُل
زَلْزَلَ > تَزَلْزَلَ یَتَزَلْزَلُ تَزَلْزُل
دَحْرَجَ> تَدَحْرَجَ یَتَدَحْرَجُ تَدَحْرُج
بقیه موارد کاربرد باب تَفَعْلُلْ بدین قرار است:
هَلْ یَتَزَلْزَلُ لاَ یَتَزَلْزَلُ لاَ یَتَزَلْزَلْ َلَمْ یَتَزَلْزَلْ أَنْ یَتَزَلْزَلَ تَزَلْزَلْ لِیَتَزَلْزَلْ
نمونه‌ی صرف چهارده صیغه‌ی مضارع فعل تزَلْزَلَ:
یَتَزَلْزَلُ یَتَزَلْزَلاَنِ یَتَزَلْزَلُونَ تَتَزَلْزَلُ تَتَزَلْزَلاَنِ یَتَزَلْزَلْنَ
تَتَزَلْزَلُ تَتَزَلْزَلاَنِ تَتَزَلْزَلُونَ تَتَزَلْزَلینَ تَتَزَلْزَلاَنِ تَتَزَلْزَلْنَ
اَتَزَلْزَلُ نَتَزَلْزَلُ
نکته: در باب تفعلل، همانند باب‌های تفاعل و تفعل در صیغه‌هایی از مضارع که دو «تاء» کنار هم قرار می‌گیرند، جایز است یک تاء حذف گردد؛ مانند:
تَتَزَلْزَلُ > تَزَلْزَلُ
معنای باب تفعلل، مطاوعه‌ی (اثرپذیری) باب فعلله است:
دَحْرَجْتُ الْحَجَرَ فَتَدَحْرَجَ (سنگ را غلطاندم و سنگ غلطید)
زَلْزَلَهُ سَعیدٌ فَتَزَلْزَلَ (سعید آن را لرزاند و آن لرزید)
باب اِفْعِلّال
هر فعل رباعی مجردی که به باب افعلال برود، ماضی، مضارع و مصدر آن بر وزن‌های ذیل می‌آید.
اِفْعَلَلَّ یَفْعَلِلُّ اِفْعِلّال
قَشْعَرَ > اِقْشَعَرَّ یَقْشَعِرُّ اِقْشِعْرار
طَمْأَنَ > اِطْمَأَنَّ یَطْمَأِنُّ اِطْمِئْنان
بقیه‌ی موارد کاربرد باب افعلال بدین قرار است:
لِیَقْشَعِرَّ اِقْشَعِرَّ أَنْ یَقْشَعِرَّ لَمْ یَقْشَعِرَّ لا یَقْشَعِرَّ لا یَقْشَعِرُّ هَلْ یَقْشَعِرُّ
نکته: همزه‌ی ماضی، امر حاضر و مصدر باب افعلال، وصل است.
معنای باب افعلال مطاوعه (اثرپذیری) است، مانند:
قَشْعَرْتُهُ فَاقْشَعَرَّ (او را لرزاندم و او لرزید)
