( سخط )
سخط: نارضایتی , ناخشنودی , گله , شکایت
« السَّخَطُ » بالتحریک وبضم أوله وسکون ثانیه : الغضب ، وهو خلاف الرضا
یقال سَخِطَ سَخَطاً من باب تعب : أی غضب
( سبط )
و الأَسْبَاطُ : أولاد الولد جمع سِبْطٍ نوه=فرزند فرزند
وَفِی الْحَدِیثِ « الْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ سِبْطَا رَسُولِ اللهِ صلى الله علیه وآله » .
ویحتمل أن یراد بِالسِّبْطِ القبیلة ، أی یتشعب منهما نسله.
و السَّابَاطُ : سقیفة بین حائطین تحتها طریق ، والجمع سَوَابِیط و سَابَاطَات.گذرگاه سقف دار
« یوم سَابَاط » من أیام الحسن بن علی علیه السلام مشهور.
( رهط )
رَهْط : ج أَرْهُط و أَرْهَاط و جج أرَاهِط و أرَاهِیط : گروه مردان که از سه نفر تا ده نفر باشند و در میان آنها زن نباشد این واژه مفرد ندارد و هرگاه عددى بر آن اضافه شود معناى شخص یا نفس را میدهد.
قوله تعالى ( وَلَوْ لا رَهْطُکَ لَرَجَمْناکَ ) [ 11 / 91 ] أی قومک و عزتهم عندنا لکونهم على ملتنا.
والرَّهْطُ ـ قوم و قبیله شخص-گروهی که از سه تا ده نفر باشند
( ربط )
رَبَطَ : رَبْطاً هُ : آن را بست و محکم کرد
- هُ اللّهُ على قَلْبهِ : خداوند دلِ او را پرتوان و شکیبا کرد
( رَبَطْنا عَلى قَلْبِها ) [ 28 10 ]. والرَّبْطُ على القلب : تسدیده و تقویته
أی أعدها للجهاد.
وَمِنْهُ « مَنْ رَبَطَ فَرَساً فِی سَبِیلِ اللهِ فَلَهُ کَذَا » .
و رِبَاطُ الخیلِ :گله اسبان
و المُرَابَطَةُ أیضا : حبس الرجل نفسه على تحصیل معالم الدین ،
و المُرَابَطَةُ أیضا : انتظار الصلاة بعد الصلاة ،
و رَبِیطُ الجأشِ : أی شدید القلب ، کأنه یربط نفسه عن الفرار.
( خطط )
خطط: کشید ( نقشه و طرح )، طرح ریزی کرد
فِی الْحَدِیثِ « لَا صُورَةٌ وَ لَا تَخْطِیطٌ وَ لَا تَحْدِیدٌ ».
والخِطَّةُ بالکسر : الأرض ، زمینی که اولین بارکسی وارد آن شود
وَفِی الْحَدِیثِ « مَسْجِدُ الْکُوفَةِ آخِرُ السَّرَّاجِینَ خِطَّةُ آدَمَ ».
( خرط )
و اخْتَرَطَ سیفَهُ :بر کشید شمشیرش را.
و خَرَطْتُ الورقَ من بابی ضرب وقتل : حتته من الأغصان ، وهو أن تقبض على أعلاه ثم تمر یدک علیه إلى أسفله.
و منه المثل « دونه خَرْطُ القتاد » وقد مر. برگ درخت را با دست کندن آسانتر از دست کشیدن بر درخت (این مثل در مورد کارهای سخت و شاق بکار میرود).
( حوط )
حاطَ : حَوْطاً و حِیطَةً و حِیَاطَةً [ حوط ] بهِ : بر گِرد وى حلقه زد
- هُ : او را نگهدارى و محافظت کرد .
قوله تعالی : ( أَنَّ اللهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْماً ) [ 65 / 12 ] أی بلغ منتهى کل شیء و أحاط به علمه.
قوله : ( إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ ) [ 41 / 54 ] أی بالإشراق والإحاطة والقدرة، تسلط و قدرت
وَفِی الْحَدِیثِ « خُذْ بِالْحَائِطَةِ لِدِینِکَ ».احتیاط کردن در کارهای دینی
و احْتَاطَ الرجلُ :ان مرد در کارش دور اندیشی کرد
و أنا أُحَوِّطُ حولَ ذلک الأمر : أی أدور.
وحَاطَهُ یَحُوطُهُ حَوْطاً وحِیَاطَةً :از ان حفاظت وصیانت کرد
إذا حفظه وصانه وذب عنه وتوفر على مصالحه.
ومنه الدُّعَاءُ « وَاجْعَلْنِی فِی حِیَاطَتِکَ ».در حفاظتت
وحِیَاطَةُ الإسلام : حفظه و حمایته.
و منه « أَحَطْتُ به علما »احاطه یافتم به علم از تمام جهات
وَفِی حَدِیثِ تَرْغِیبِ الْمَرْءِ وَکَوْنِهِ مَعَ عَشِیرَتِهِ « هُمْ أَشَدُّ النَّاسِ حِیطَةً مِنْ وَرَائِهِ » .
أی حِیَاطَةً وحفظا وَفِی الْحَدِیثِ « کُلُّ مُحِبٍّ لِشَیْءٍ یَحُوطُ حَوْلَ مَا أَحَبَّ ».
( حبط )
حَبِطَ : حَبْطاً و حُبُوطاً عملُهُ : کار او باطل شد ، بیهوده شد
قوله تعالى : ( حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ ) [ 2 217 ] أی بطلت.
وحَبِطَ العملُ یَحْبَطُ نتیجه کار و عمل باطل شد
( وفض )
وَفَضَ : وَفْضاً و وفَضاً : با شتاب دوید .
قوله تعالى : ( کَأَنَّهُمْ إِلى نُصُبٍ یُوفِضُونَ ) [ 70 / 43 ] أی یسعون و یسرعون ، أی إلى الداعی ، یقال أَوْفَضَ واسْتَوْفَضَ : إذا أسرع.شتابان-سریع
والأَوْفَاضُ : الفِرَق من الناس والأخلاط من قبائل شتى ، کأصحاب الصفة.
( مضض )
مَضَّنِی الجرحُ مَضّاً : زخم مرا دردمند کرد
( مخض )
مُخِضَ و أخذ زبده. والمِمْخَضَةُ بالکسر ظرفی که در آن شیر را میزنند تا کره از ان جدا گردد، مشک
( قرض )
قوله تعالى : ( إِنْ تُقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَکُمْ ) [ 64 / 17 ] القَرْضُ : ما تعطیه غیرک لیقضیکه ،وام دادن – قطع کردن
المَقَارِیضِ التی یُقْرَضُ بها.
ومنه الْحَدِیثُ « کَانَ بَنُو إِسْرَائِیلَ إِذَا أَصَابَ أَحَدَهُمْ قَطْرَةُ بَوْلٍ قَرَضُوا لُحُومَهُمْ بِالْمَقَارِیضِ ».
أی قطعوها
واسْتَقْرَضَ : طلب القرض. واقْتَرَضَ : أخذه.
قوله تعالى : ( فَوَجَدا فِیها جِداراً یُرِیدُ أَنْ یَنْقَضَ فَأَقامَهُ ) [ 18 77 ] أی یسقط وینهدم ،
من قولهم انْقَضَ الحائطُ :فروریختن دیوار
( قبض )
قوله تعالى : ( فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ ) [ 20 / 96 ] أی أخذت ملء کف من تراب
. قوله : ( یَقْبِضُ وَیَبْصُطُ ) [ 2 / 245 ] أی یضیق على قوم ویوسع على قوم.
وقَبَضْتُ الشیءَ قَبْضاً : أخذته.
والقَابِضُ هو من أسمائه تعالى ، وهو الذی یوسع الرزق على عباده
ویَقْبِضُ الله الأرض ، ویَقْبِضُ السماءَ : أی یجمعهما.
والانْقِبَاضُ : خلاف الانبساط.
ومنه الْحَدِیثُ « الِانْقِبَاضُ عَنِ النَّاسِ مَکْسَبَةٌ لِلْعَدَاوَةِ ».
( فرض )
ومنه قوله : ( فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَ ) [ 2 197 ] أی وقته أو أوجبه.
قوله تعالى : ( إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلى مَعادٍ ) [ 28 85 ] أی أوجب علیک تلاوته بتبلیغه والعمل بما فیه.واجب شدن
قوله : ( أَنْزَلْناها وَفَرَضْناها ) [ 24 1 ] أی فَرَضْنَا ما فیها والزمناکم العمل بها
قوله : ( لا فارِضٌ وَلا بِکْرٌ ) [ 2 68 ] الْفَارِضُ المسنة-پیر
الْفَرِیضَةَ أخص من الواجب لأنها الواجب الشرعی
الْفَرَائِضَ مقدرات
و مثله« ما ذا أقول وأفوض على نفسی وفَرَضَ الله الأحکام فَرْضاً أوجبها».
( غیض )
قوله تعالى : ( وَغِیضَ الْماءُ ) [ 11 44 ] إذا نقص ، یقال غَاضَ الماء یَغِیضُ غَیْضاً من باب سار ، ومَغَاضاًأی قل ونضُب فی الأرض ، وانغاض مثله.اب کم شد –اب در زمین فرو رفت
وغَیَّضْتُ الدمع بالتشدید : نقصته و حبسته: اشکش را نگهداشت
وهی مَغِیضُ ماء یجتمع فیه الشجر
( غمض )
ومنه الْحَدِیثُ « أَصَبْتُ مَالاً أَغْمَضْتُ فِی مَطَالِبِهِ » أی تساهلت فی تحصیله ولم أجتنب فیه الحرام و الشبهات ، و محصله جمعته من حرام أو حلال وشبهة ، وأصله من إِغْمَاضِ العین.
والْغَامِضُ : خلاف الواضح.
و « نسب غَامِضٌ » أی لا یعرف.